سنت آگوستین و آللاهین ابدی و ازلی اولماغی
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
مسیحی فیلسوف و موتألّیه سنت آگوستینین زامان حقّینده كی دوشنوجه‌سیندن عصرلر سووشور آما اونون زاماندان تلقّی‌سی باره‌ده یئنه‌ده موختلیف نظرلر وئریلیر.
آگوستین یارانیش مذهبی نظریه‌سینه توتولان ایرادین توضیحینده یئنه‌ده زامان مسأله‌سینه یئتیشیر.
ایراد بئله‌دیر: آللاه یئر و گؤیو یارالتمامیش نه ائدیردی؟ اگر ساكین ایدی؛ نیه او حالدا قالمادی؟ اگر یارالتماق ایراده‌سی تازا بیر ایراده‌ایدی؛ بو حالدا آیا یئنه ازلی اولماقدان سؤز دانیشماق اولار كی اوندا بیر ایراده تاپیلدی كی قاباقجادان یوخیدی؟
آما اگر ایراده ازلی‌دیر, نیه یارانیش ازلی دئییلدیر؟ آگوستین جواب وئریر كی زامان قئیدینده اولان موجودات اوچون آللاهین ازلیّتینی درك ائتمك ایمكانسیزدیر او زامانادك كی اؤزلرینی تغییر و دگیشمكدن قورتارماییبلار. اصلاً یئر و گؤیون یارانیشیندان قاباق «زامان» یوخیدی كی سوروشولسون آللاه او حالدا نه ائدیردی.
موقدس كیتابدا دئییلیر كی جهنّمی یارالدیردی, آما بو او كسلره جواب ساییلیر كی بو مؤعضلی راحاتلیقلا حل ائلیه بیلمیرلر. یارانیش و دونیانین تاریخی بیر درین شعرین تدریجاً تشریح اولماسی و آشكار اولماسیدیر؛ بیر شعر كی اونداكی هر كلمه كولّی معنادا شریك اولماقلا یاناشی اؤز تكلیگینده كامیل و خاص معناسی وار.
ائله بیل بیر شعردیر كی بوتون كلمه‌لری بیرلیكده و بیر یئرده ذهنده حاضیر اولور. پس بوتون عصرلر آللاهین قاباغیندا آچیقدیر و آللاهین علمی بیزیم علم‌میزدن داها اسرار انگیزدیر و داها آرتیق گوجو و احاطه‌سی وار. بو آرادا مسیح بشر و آللاه آراسیندا واسیطه‌دیر, او كی كلمه‌نین تجلّیسی‌ایدی و حقیقتده بشرین اولما زامانی و آللاهین ابدیّتی آراسیندا رابیطدیر. او كلمه كی آتانین حیات باغیشلایان و ازلی دوشونجه‌سیدیر. آیری سؤزله, كلمه, آتانین اؤزونو تانیماقدان عیبارتدیر و دقیق معنادا كلمه آتانین اوزو و تماماً اونا اوخشاردیر.
كلمه كاملاً موطلق وارلیغا اوخشور و هر وارلیغین و مومكونون نمونه‌‌سیدیر. كلمه موجوداتین بوتون معقول اولگولرینی اؤزونده داشیر؛ یا آیری سؤزله كلمه اؤزو اونلارین هامیسیدیر. بو ازلی معقول اولگولر و یا همان نمونه‌لر, ایلاهی موثول آدلانیرلار. كلمه دونیانین ایشیغی و گؤزل‌لیك و خیردین منبعیدیر. آما آگوستین كئچمیش و گله‌جكده‌كی زامان آراسیندا مونقطیع اولوب و روحو تیكه پارچا اولوب. دگیشمه‌لر دونیاسیندا اولماغین بو نتیجه‌لری‌ده وار و اوندان قیریلماغین و حیات وئرن ابدیّتده ساكین اولماغین تكجه یولو آللاهدیر.
آگوستین بونا خاطیر زامانین ماهیّتینه دوشونوردو كی, اونون سیرّینی آچماقلا آللاهین ازلی و ابدی اولماق معناسیندان باش چیخارتسین. و بیر یول آختاریر كی ابدیّته دویونله‌نسین. او آللاه كی بیزیم حافیظه‌میزده وار و بیز ایچه‌ری‌یه دیقّت یئتیرسك اونا بیر یول تاپاریق. حافیظه روحون ایچه‌ری‌یه دؤنمه‌سی‌نین نوماینده‌سیدیر, تا دونیا لذّتلریندن اوز چئویرن –كی حواس یولو ایله اله گلیر- خیر و ابدیّتی اؤز ایچینده آختارسین.
گؤروروك كی آگوستینین ایستیدلالی افلاطونون ضیافت ریساله‌سینده كی ایستیدلالا بنزیر, كی نئجه اینسان محسوس عالمدن داییمی خیره یول تاپسین. افلاطون دونیایی عشقدن باشلاییب و آددیم-آددیم حقیقی عشقه و نهایتده موطلق علمه آددیم قویور.
بیز داخیلی صورتده دئیتالارین اِعمالینی یوكسلده بیله‌ریك. آگوستینین دوشونجه‌سی اساسیندا بو مسأله‌یه یاناشساق, ایتّیفاقلارین گئدیش زامانی قیسسا اولمالیدیر. آما بئله نظره گلیر كی زامان ذهنی بیر قالیبدیر كی ایتّیفاقلار اونون قابینا تؤكولور. پس بیزیم معاریفیمیزین یولوندان داها چوخ تصویر كئچسه, ثابیت و موشخص قابا تؤكولنده ایتّیفاقلارین سورعتی آزالار, آما زامان داها اوزون اولار.
بوگونون سینما كامئرالاری موشخص زاماندا داها چوخ قابلاردا عكس سالا بیلرلر, آما اونلارین متحرّیك حالتده پخش زامانی, تصویرلر آهیسته گؤروشرلر و اونون سیپری اولما واختی اوزونلاشار. بیزیم ذهنیمیز آگوستینین دئدیگی كیمی مثلاً اوّلده بیر شعرین هامیسینی ذهنده حاضیرلیر و سونرا سسلندیریر.
سسلندیرمه زامانی سكوت یارانسا یئنه همان واخت كئچه‌جك, آما سسلندیرمه زامانی اوزاناجاق. ایندی فرض ائله‌یین بیز گئدیب-گلن تصویرلرین آراسیندا بوش قابلار یئرلشدیرك, آما بو تَوالی صیرفاً عاریفلیگه باغلی دئییل و گاهدان بیزیم عاریفلیك گوجوموزدن ائشیكده‌دیر.
دئمك اولار كی یوخاریداكی فرضلره گؤره آگوستینین نظری‌نین خیلافینا زامانین موشخص جوهریّتی وار. آگوستینین نظرینده بیزیم ذهنیمیز خاطیره‌لری خطله‌‌ییب ابدی امره قووشا بیلر آما زامانین جوهریّت فرضی بو گوجو بیزدن آلیر. بیز زامان داخیلینده بیر وارلیقیق و آگوستینین نظریه‌سی كی دئییر اوندان قوپماق اولار, دقیق ایستیدلالی یوخدور و نظری بیر آتلاماغا بنزیر.