آذربایجان دیلینه دینی ترجومه
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
بو مقاله نی دینی ترجومه چیلره موناسیب گؤردوم و دوستلارین ایستیفاده سی اوچون بوردا درج ائتدیم.
یازار ووصال محمدوو
بیلدیگیمیز كیمی، ترجومه حدسیز مسئولیت، باجاریق طلب ائدن ساحه‌لردن بیریدیر. ایلكین متنین اورژینال‌لیغی‌نین ساخلانیلماسی ترجومه‌نین اساس شرط‌لرین‌دن‌دیر. بو پرینسیپه عمل ائدن ترجمه‌چی بیر چوخ پروبلئملرله قارشیلاشا بیلر.
بونلارین عؤهده‌سیندن گلمك اوچون موترجیمدن حدسیز بیلیك، قابلیت و سئمانتیك چالارلیغی وئره بیلمه اوستا‌لیغی طلب اولونور. دونیانین فرقلی-فرقلی یئرلرینده یاشایان خالقلارین بو موختلف‌لیگین منطیقی نتیجه‌سی كیمی اؤزلرینه مخصوص دیللری واردیر. دیللرین بیر-بیریندن فرقلنمه‌سی اؤز نؤوبه‌سینده عینی حادیثه و اشیا‌لارا دیل پریزماسیندان موختلف اصول‌لارلا یاناشیلماسینا سبب اولور. سؤز احتیاطی باخیمیندان زنگین دیللرده عینی اشیا و حادیثه‌لر داخیلی سئمانتیك چالارلیقلارینا گؤره بیردن چوخ مادی ایفاده‌یه مالیك‌دیرلر. لئكسیكونو باخیمدان كاسیب دیللر ایسه یا بو اشیا و حادیثه‌لری بیر سؤزله ایفاده ائدیر، یا دا اؤزونده بیر مادی ایفاده تاپا بیلمه‌یرك دیگر دیللردن سؤز آلیر.
آذربایجان دیلی‌ده مونومیللی دیل دئییلدیر. بو دیلین لئكسیكونونون خیلی حیصه‌سینی عرب سؤزلری تشكیل ائدیر. عرب دیلیندن ترجومه زامانی بو عامیلین بؤیوك رولو واردیر. آنجاق بیر شئیی قید ائدك كی، عرب دیلیندن آلینان سؤزلرین بیر چوخو دیلیمیزه كئچدیكدن سونرا اؤز حقیقی معناسینی ایتیره‌رك علاوه، فرقلی معنا كسب ائتمیشدیر. مثلاً، موناقشه، موباحثه، موذاكره، اینقیلاب، رحمت، جماعت، قصد، ریقابت، اینكشاف و س . سؤزلرده اولدوغو كیمی. آذربایجان دیلینی دریندن بیلمه‌ین موترجیملر ترجومه زامانی بو باخیمدان بعضی یانلیشلیقلارا یول وئریرلر.
بیلدیگیمیز كیمی، كومونیزمین سوقوطوندان سونرا اؤلكه‌میزده اینسان‌لارین دینه ماراغی آرتمیش، دینی ساحه‌ده ترجومه‌لر ائدیلمه‌یه باشلانیلمیش‌دیر. دینی ادبیاتین سوركلی ترجومه‌سینه رغماً، ترجومه‌لرین دیلی‌نین آغیرلیغی، مؤوجود پسیخولوگیایا، آتمسفره موناسیب اولمایان فاكت و متن‌لرین ترجومه‌سی، آذربایجان قارشیلیغی‌نین اولماسینا باخمایا‌راق بیر چوخ سؤز و ایفاده‌لرین اولدوغو كیمی ساخلانیلماسی، پیغمبرین (ص)، صحابه‌لرین قارشیسیندا یازیلان «آللاهین سلام و خئییر- دوعاسی (صلواتی اونا اولسون!»، «آللاه اوندان راضی اولسون!» ایفاده‌لری‌نین یئرینه عرب حرف‌لری ایله یازیلمیش فورما‌لارا اوستونلوك وئریلمه‌سی، قارشیلیغی آذربایجان دیلینده اولمایان دینی تئرمینلرین آهنگ قانونو باخیمیندان دیلیمیزه مناسیب اولمایان شكیلده ایشلدیلمه‌سی، و س. كیمی حاللار دا ایستثنا دئییلدیر.
توركیه‌ده چاپ اولونموش دینی ادبیاتین ترجومه‌سی زامانی‌دا بو پروبلئملر اؤزونو گؤستریر. سون واختلار قارشیلیغی تورك دیلینده اولمایان بیر چوخ عرب سؤزلرینین آذربایجان دیلینده قارشیلیغی‌نین اولماسینا باخمایا‌راق، دیلیمیزه تطبیق ائدیلمه‌سی گئنیش وسعت كسب ائدیب. مثلاً، اینفاق، آبدست، سوجود، ایشراك و س.
یوخاریدا قید ائتدیگیمیز بوتون بو حاللار سون نتیجه‌ده دیلیمیزین ساده‌لیگینه خلل گتیریر، اونو لزومسوز ایفاده و تركیبلرله «یوكله ییر»، ساده جماعت اوچون آنلاشیلماز حالا سالیر. بوتون بونلاری نظره آلا‌راق، ترجومه زامانی باشقا دیللردن یئنی سؤزلرین آلینماسیندا آشاغیداكی شرط‌لره عمل ائتمه‌یی ضروری حساب ائدیریك:
1- باشقا دیللردن سؤزآلما او زامان مومكون حساب ائدیلیر كی، یا آذربایجان دیلینده اونون بیرباشا قارشیلیغی یوخدور، یا اونون تصویری یوللا اوپتیمال، لاكونیك ایفاده‌سینه راست گلینمیر، یاخود دا حرفی یوللا ترجومه ائدیلمیش قارشیلیغی بو معنادا همتایینی تاماملامیر. مثلا، حدیث، سونّت، آذان، ایقامه، تیمّوم و س. سؤزلرده اولدوغو كیمی.
2- باشقا دیللردن آلینمیش سؤزلر دیلیمیزین آهنگ قانونونا اویغونلاشدیریلما‌لیدیر. آنجاق بیر شئیی قید ائدك كی، بو زامان موقدس‌لیك مفهومونو اؤزونده اختفا ائدن آدلارین جدی تحریفلره معروض قالماسینا یول وئرمك اولماز. مثلا، موتقّی muttəqi دئییل müttəqi سؤزو داها موناسیبدیر و س.
3- اخذ ائدیلمیش یئنی سؤزون قارشیسیندا اوخوجولارا ایلكین تانیشلیق مقصدیله و آیدین اولسون دئیه مؤعتریضه ایچریسینده سؤزون یا اوغورلو قارشیلیغینی، یا تصویری یوللا ترجومه‌سینی، یا دا معنا‌لارینی قید ائتمك لازیم‌دیر. مثلا، مفسر (قورآن كریمی شرح، تفسیر ائدن عالیم)، تقوا («آللاهدان قورخما»، «روحا و نفسه نظارت»، «آللاها یاخینلاشما» و «نفسی تمیزلمه» ) روحاً، داخیلاً صافلاشما، ایمانجا كامیللشمه، معنوی تربییه( كیمی معنا‌لاری اؤزونده بیرلشدیرن گئنیش معنا‌لی تئرمین)، تؤوحید («آللاهین تكلیگینی بیلدیرمك، اعتراف ائتمك» و«اوندان باشقا هئچ بیر تانری‌نین اولمادیغینی قبول ائتمك» كیمی معنا‌لاری اؤزونده بیرلشدیرن دینی تئرمین)، ایخلاص (هر بیر ایشین یالنیز الله اوچون گؤرولمه‌سی و بیر عملین صمیمیت و صیدق-اوركدن گؤرولمه‌سی معنا‌لارینا گلن دینی اصطیلاح )، طلاق (بوشاما)، كوبه (اودا بنزر موسیقی آلتی) و س سؤزلرده اولدوغو كیمی.
ائدیلمیش ترجومه‌لرده بعضی سؤزلرین دیلیمیزه یاد معنا‌لاردا ایشلدیلمه‌سینی نظره آلا‌راق، بیر نئچه میثالا مراجعت ائتمك ایسته‌ییریك:
مثلاً، هدف و ایختلاف سؤزلرینین آذربایجان دیلینه ترجومه‌سینده جیدی یانلیشلیقلارا یول وئریلیر. ایشیمیزه هدف سؤزو ایله باشلاییریق. بو سؤز عرب دیلیندن ترجومه‌ده مقصد، غایه، هدف كیمی ترجومه اولونور. دیلیمیزده ایسه بو سؤزون اساس قارشیلیغی «مقصد» سؤزودور. ترجومه‌لرده «ایسلامین هدفلری»، «اوروجون هدفی»، «موسلمانین هدفلری» كیمی ایفاده‌لره راست گلیریك. طبیعی كی، بو سهو‌دیر. بو، اصلینده بئله اولما‌لی ایدی: «اسلامین مرامی»، «اوروج توتمادا مقصد»، «موسلمانین مقصدی». چونكی، دیلیمیزده هدف سؤزو نشان معناسیندا ایشلندیكده جمعده ایشلنیر. مثلاً، «قارشیداكی هدفلری وور» جومله‌سینده اولدوغو كیمی. بیر سؤزله، «هدف» سؤزو عرب دیلینده اینسانین مرامی، مقصدی، ایسته‌یی معنا‌لاریندا ایشلنسه‌ده دیلیمیزده اساساً «مقصد، غایه، مرام » كیمی ایشلنمه‌لی‌دیر. بو زامان سؤزوگئده‌نین جمعده دئییل، تكده ایشلنیلمه‌سینه دقت یئتیریلمه‌لی‌دیر.
ایختلاف سؤزونه گلینجه، بو عرب دیلیندن ترجومه‌ده «فرقلی اولماق، فرقلنمك، موختلف اولماق» كیمی لوغوی معنا‌لاری اؤزونده بیرلشدیرن كلمه اولوب، دینی تئرمین باخیمیندان «بیر مسأله‌ده فرقلی گؤروشه، فیكره، رأیه مالیك اولما، دوشونجه طرزینده فرقلنمه» كیمی ایشله‌نیر . آذربایجان دیلینده ایسه بو سؤز اساساً «كانفلیكت، موناقیشه» معنا‌لارینی وئریر. لاكین، سون واختلار بو سؤز دینی ترجومه‌لرده اولدوغو كیمی ایشلنمه‌یه باشلانیلمیش‌دیر. مثلاً، «عالیملر بو مسأله‌ده ایختلافدادیرلار»، « مسح باره‌سینده عالیملر آراسیندا ایختلاف واردیر» و س. فیكریمیزجه، بو سؤزون بوجور ایشلنمه‌سی دوغرودور و اونون دینی تئرمین‌لر سیراسینا عایید ائتمك منطقیدیر.
سوندا بیر شئی قید ائتمك ایسته‌ییریك كی، حال-حاضیردا جمعیتیمیزده دینی تئرمینولوگیانین ایشلنیب حاضرلانماسینا بؤیوك احتیاج واردیر. آللهین كؤمگیله.
آللاهین سلامی، لوطفو و بركتی
اوزرینیزدن اسكیك اولماسین
ووصال محمدوو!