ایمام صادق (ع) فیقهی نیظامیندا عقلین جایگاهی
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
 |
||
|
ایمام صادق (ع) فیقهی نیظامیندا عقلین جایگاهی ایمام صادق(ع)-ین 34 ایللیك ایمامتی‌نین چوخ قیسمتی اُموی‌لرین ییخیلماسی و عباسی‌لرین اینقیلابا بنزر قالخیشی‌اینن بیر زماندایدی؛ بونا خاطیر ایمام صادق (ع) اوچون چوخ موناسیب فورصت ایدی كی آتالاری‌نین واسیطه‌سی‌اینن پئیغمبردن چاتان معاریفین نشرینه ایقدام ائله‌سین. و بئله ده اولدو و ایسلامی معاریفدن چوخ ارزیشلی گنجینه یاراندی. ایمام صادق (ع) –دن قالان چوخلو فیقهی اثرلرین ایبتیدایی تحلیلی‌اینن باشا توشه بیلیریك كی نییه شیعه‌لر اوچ قرن قاباق اوصولِ فیقه علمینه موراجیعه ائله‌میردیلر. بونون تكجه عیلّتی ایمامین دسترسده اولماغی‌ایدی، بیر امر كی باعیث اولموشدو شیعه‌لر سوآللارینی –لااقل او دوراندا- ایمامدان سوروشوردولار و جوابلارین اله گتیریردیلر. بو پدیده احكامدا شكّین آرادان آپارماسیندان علاوه كی بو اؤزو برائت، ایستیصحاب، تخییر و احتیاط كیمی عملیّه اصل‌لرین یارانماسینا سبب اولور، واقعده احكامدا ظنلرین‌ده قاباغین آلیردی. بو اسادا ایمام صادق (ع) فیقهینده احكامدا شك باره‌سینده تأكید گؤرمك اولمور. بونا باخمایاراق كی موضوعلاردا شك ائله‌مك باره‌سینده چوخلو ریوایتلر وار كی اونون علاجینی شكّلی امرین ایستیصحابین تانیتدیریب. آما فیقه دونیاسیندان ائشیكده یعنی اسلامی كلام حوزه‌سینده ایسلامی معاریفین و ایسلامین حقانیتی‌نین ایثباتیندا عقلین نقشینه چوخ تأكیدی وار. مشهوردور كی ایمام صادق (ع) اؤز شاگیردلرینی ایسلامین موختلیف علملرینده تخصّوصی صورتده تربیت ائدیردی تا لازیم اولاق وقت اونلاردان موناظیره اوچون بهره آپارسین. كولیّتده، او زامان موخالیف فیقهی محفیل‌لرده عقلین راییج اولان ایكی جور كاركردینی، نقد ائدیردی. بو ایكی جور ظاهیرده عقلی كاركرد بئله‌ایدیلر: مورسله مصلحتلر و قیاس. مورسله مصلحتلر واقعده او مصلحتلر و مفسده‌لریدیلر كی شریعتده اونلاردان بحث اولمامیشدی و ایصطیلاحاً هئچ جوزیی یا كولّی اصله موستند و موقیّد اولمامیشدیلار بلكه باشینا قالمیشدیلار. بو تعریفده جوزیی اصلدن منظور ایجتهادی خاص دلیلدیر كی بیر خاص فیقهی موضوعنون باره‌سینده كاراییسی وار و كولّی اصلدن منظور، ایجتهادی عام یا موطلق دلیلدیر كی خاص دلیل اولمایاندا ایشه گلر. بو مصلحتلر و مفسده‌لری چوخ‌راق محلی امیرلر و حاكیملر موختلیف قاباغا گلن موقعیّتلرده ایشله‌دیردیلر. البته بو امرلرین شرطی بو ایدی كی كیتاب و سونّتینن موخالیف اولماسین كی طبیعتاً اونون مؤحرز اولماسی ایجتهادی دلیل‌لرین اولماماسی‌اینن كامیلاً مومكون‌ایدی. شاید ایمامین موخالیف فقیهلر طرفیندن بو مصلحتلر و مفسده‌لرین تشخیصی‌اینن، موخالیف اولماسینی فیقهی باخیمدان یوخ بلكه او حضرتین جور حاكمیتی یا اونلارین طاغوت آدلاندیردیغی حوكومته خاص باخیشی بیلمك اولا. هرچند ایمام فیقهی بوعددا دا بو امره قاییل دئییلدی كی حؤكمون تنجیز و فعلی اولماسینا باعیث اولان مصالح و مفاسدین تشخیصی راحات اله گلندیر. برعكس اونلارین آللاهدان و اونون رسولوندان و سونراكی مرحله‌ده اولوالامردن محض تبعیّت ائتمك بوتون تأكیدلری، بونو چاتدیریردی كی عمل‌لرین مصالح و مفسده‌‌لرینی تشخیص وئرمك غیر قابل وصف صورتده چتیندیر. شاید ایمامین موخالیفتینی بوجور جمعبندلیق ائله‌مك اولا كی اگر طاغوت حوكومتی اولماسایدی و حوكومت او حضرت و اونلارین كؤمكلری‌نین الینده اولسایدی، اوندا تصوّور ائتمك اولاردی كی ایمام مورسله مصلحتلری بخشینی یئنیدن تعریفله‌ردیلر. آما ایمامین قیاسا منفی باخیشی كامیلاً آیدیندیر. اونلار منصوص‌العله اولان قیاسین حوجیّتینی قبول ائله‌میردیلر. البته قیاسا بو خاص باخیش كی واقعده «مشبهٌ به»-ین حؤكمونو «مشبه» اوچون تعمیم وئرمه‌سینه خاطیر بیر جوزیی امرین آیری جوزیی امرده اوخشاتماسی‌ایدی، گاهدان ایمامین لاب یاخین آداملارین تعجوبلندیریردی. آما ایمامین كؤمكلرینه بو امر كامیلاً آیدین‌ایدی كی ایمام «مستنبط‌العله» قیاسین آلتینا كی موجتهید فقیه اؤزو حؤكمون مناطین ایستیخراج ائدیردی، گئتمزدی. | ||
