آذربایجاندا قتل عام و یا بؤیوك باهالیق دؤورو (95 ایل بوندان قاباق)
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : تاریخ
+0 به یه ن
 |
||
|
آذربایجانلی‌لار ایچینده بؤیوك باهالیغا معروف اولان بؤیوك قیتلیق, 1296-جی هیجری شمسی (1917 میلادی) ایلینده باشلاییب و 1298-جی ه.ش (1919 میلادی) ایلینده باشا چاتدی. تاریخچیلرین چوخ آزی آذربایجانداكی بو سوی قیریما ایشاره ائدیبلر. یاییلان سندلر و خاریجی اؤلكه‌لر سفیرلری‌نین گوزاریشینه اساساً بؤیوك باهالیق دؤورونده ایران جمعیتی‌نین یوزده قیرخی تلف اولدو. طرف ساخلامایان تاریخچیلرین هامیسی بو قیتلیغین عامیلینی سئل, طوفان و یاغیشسیزلیق كیمی زادلار بیلمیرلر. بلكه بؤیوك قیتلیغین اساس عامیلینی انگیلیسین ایستعماری سیاستی ساییرلار. 1917 اینقیلابی‌نین غالبیّتی ایله روسیه‌نین ایشغالچی قوشونو ایراندان گئتدی. او دؤورده ایران 400 مین نفر انگلیس قوشونو ایله ایشغال اولموشدو. انگیلیسلر ایراندا و روسیه‌نین جنوبونداكی قوشونلارینی تعذیه ائتمك اوچون, ایرانین غرب و شیمال و مخصوصاً آذربایجانین اكین محصوللارینی آلدیلار. 1918 میلادی ایلینده آذربایجانین میانا شهری عوثمانلی قوشونو طرفیندن ایشغال اولدو, انگیلیسلر بوتون یئمك ذخیره‌لرینی اودلادیلار كی عوثمانلی‌لارین الینه دوشمه‌سین. خانم نیكی آر كدی «قاجار دؤورونون ایرانی و رضاخانین قالخماسی» كیتابیندا یازیر كی ایرانلی‌لار قارینلارینی دویورماق اوچون آغاج ریشه‌سی یئییردیلر و بعضاً آدام‌دا یئییردیلر. ایشغالچیلار, تزار قوشونون چیخماسی و عوثمانلی‌نین مغلوبیّتیندن سونرا ایراندا آت چاپدیردیلار و 1299 ه.ش (1921- ایلین فوریه‌سی) كودتاسیندان سونرا و ایرانین بوتون ایشلرین انگلوفیل فراماسونرلره (انگیلیس پرستلره) تاپیشیراندان سونرا ایرانی ترك ائله‌دیلر. تقریباً 10-8 میلیون نفر (یعنی او زمانكی ایران جمعیتی‌نین تقریباً یاریسی) بو قیتلیقدا تلف اولدولار و انگیلیسلر بو قیتلیغین آزالماسی جهتینده نه اینكی بیر ایش گؤرمه‌دیلر, بلكه ایرانین باشا باشیندا تاخیل و یئمه‌لی زادلاری آلماقلا و هند و بین‌النهرین‌دن تاخیل وارید ائتمه‌مكله و آمریكادان تاخیل گلمه‌سی‌نین قاباغین آلماقلا و بعضی مالی سیاستلرین ایجراسی ایله (او جومله‌دن ایران نفتی‌نین پولونو وئرمه‌مكله) قیتلیغی چوخالتدیلار. نتیجه‌ده جماعتیمیزین داها چوخو انگیلیس سیاستلری اثرینده یارانمیش آجلیقدان تلف اولدولار. عوثمانلی ایله ساواشماغا گؤره و انگیلیسلرین عوثمانلیدان و یئنی شوروی حكومتیندن قورخماسینا گؤره, انگیلیس قوشونلاری آذربایجاندا آیری یئرلردن داها چوخ ایدی. بو اوزدن ایدعا ائتمك اولار كی آذربایجانداكی تلفات یوزده قیرخدان داها چوخیدی. طبیعتاً اكین محصوللاری‌نین قیمتی شیدّتلی صورتده باهالاشدی. حتّا دئییلیر كی شهرلرده جماعت قارنینی دویورماق اوچون, بیر دوكانی ایكی اوچ چؤركله دگیشیردیلر. شاید تلفاتین یاریسیندان چوخو آذربایجانا مربوط اولا. بیرینجی دونیا ساواشیندان سونرا پاریسده تشكیل اولان كونفرانسدا, بیرینجی دونیا ساواشی‌نین فاتیحلری بو مسأله‌نین یانیندان سس‌سیز و چوخ ساده كئچدیلر. و هله ده استعمارچی سیاستین گوجو بو مسأله‌نین اوستونون آچیلماسینا ایجازه وئرمیر.
|
||
