din xadimi دین خادمی

ماللا صدرانین موتعالیه حیكمتینده یاشاییشین معناسی

ماللاصدرانین باخیشیندا یاشاییشین معناسی ایمان كؤلگه‌سینده اله گلر و ایمانین یوخاری مرتبه‌لرینه ال تاپدیقجا داها دا فایدالی و مفهوملو اولار. یاشاییشین معناسی ندیر؟ یاشاییش داش و سو كیمی مادی جوهرلردندیر؟ یوخسا اعراض و خاصیّتلر مقوله‌لریندن و یا ایتّیفاقلار و حادیثه‌لر نوعونداندیر؟ «یاشاییشین معناسی» تركیبینده «معنا»دان منظور ندیر؟ یاشاییشین هدفیندن منظور, یاشاییشین ایشلنمه‌سی و یا ارزیشیدیر؟ موتعالیه حیكمت, حیكمته دایانان بیر نیظامدیر كی اونون بیناسینی صدرالمتألهین قویوب و اونون شاگیردلر و هم‌فیكیرلری اونو داها دا گئنیشلندیریب تكلمیلدیبلر. وجودون اصالتی, جوهری حركت, عقل و عاقیل و معقول بیرلیگی, احسن نیظام و . . . موتعالیه حیكمتین اساس ایصطیلاحلارینداندیر. بو اصول و آیری مبنالارین اساسیندا, شعور, حیات و عشق بوتون عالمده جریاندادیر. احسن نیظام بو معنادادیر كی ایلاهی حیكمت باعیث اولور مادی عیلّتلر سیلسیله‌سی ائله دوزولسون كی ایمكان داخیلینده داها چوخ مخلوق كمالاتدان فایدالانسین. یعنی اینسان و دونیایا حاكیم اولان قانونلار, ایمكانی اولان اَن یاخشی نیظام اولسون كی اونون اثرینده اَن چوخ خیر و اَن آز شر, اینسانا شامیل اولسون. آیری سؤزله نیظامین احسن اولماسی, «ایلاهی عینایت» صیفتی‌نین ایقتیضاسیدیر. موتعالیه حیكمتده اینسان اوچون یاشاییش معناسی, حیاتین فلسفه‌سی و آللاهین بشرین خلقیندن اولان هدفینه قاییدیر. ماللاصدرا نفسین مرتبه‌لرینی طبیعی، نباتی، حیوانی و اینسانی ترسیم ائله‌مكله نفسین حركت و كامیل‌لشمه سیرّینی, ماده‌ده‌كی جوهری حركتین گئدیشی‌ایله هماهنگ بیلیر كی ماده‌دن باشلاییر و اوندان یوخاری‌یا یئتیشیر و ائله بونا گؤره‌ده معاد و قیامت اینسانین روحونا موحقق اولور. نفسین جوهری حركتی, هیولایی عقلدن موستفاد عقله چاتماقلا باشا چاتمیر؛ چونكی نفسین معنوی حیاتی‌نین دؤردونجو مرحله‌سی, یعنی فعّال عقل و یا همان روح‌القدس‌‌لا موتصیل اولما مرتبه‌سی, معنوی جذبه‌لری و ایشیق و معریفتدن ایقتیباس ائله‌مگی مویَّسر ائدیر و بو حیاتین معناسیدیر. صدرالمتألهین باخیشیندا ایمان یاشاییش معناسی‌نین اَن موهوم اساسلاریندان ساییلیر. او اینانیر كی ایمان, عقلی بیر ایشیقدیر كی اینسانین نفسی, اونون وسیله‌سیله قوّه و ناقیصلیقدان فعلیّت و كمالا چاتیر و جیسملر و قارانلیق عالمیندن روحلار و ایشیقلار عالمینه یوكسلیر و لقاءاللها چاتماغا ایستعداد تاپیر. ملاصدرا ایمانا یئتیشمك اوچون ایكی بورهان و عینی موكاشیفه‌نی تانیتدیریر. البته تصریح ائدیر كی ایمانی ایشلرین حقیقتی نُبُوّت مشعلیندن ایقتیباس‌سیز و ویلایتین باطینیندن طلب ائتمه‌دن اله گلمز. اونو آختاران اورگینی دونیادان بوشاتمالی و ایچینی تمیزله‌مه‌لیدیر و خلقدن حقه قیریلمالیدیر و دونیا شهوَتلری و ریاستلریندن اوز چئویرمه‌لیدیر. بو اساسدا ماللاصدرا باخیشیندا یاشاییشین معناسی ایمان كؤلگه‌سینده اله گلر و ایمان مرتبه‌لرینده یوكسلمكله داها فایدالی و ارزیشلی اولار.