افلاطونون اخلاق نظریه‌سی؛ سعادت آختاریشیندا
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
افلاطونون اخلاق نظریه‌سی؛ سعادت آختاریشیندا
افلاطونون اخلاق نظریه‌سی سعادت آختاریشینا دایانیر. اینسانین حقیقی سعادتینی داشییان خئیره هیدایت اولوب. افلاطونا گؤره اخلاق سیاست شاخه‌لریندن ساییلیر. او ایجتیماعی عدالتده آختاریشدان سونرا اخلاقین ایكینجی تعبیری، شخصی عدالته دیقّت یئتیریب. افلاطونا گؤره دَیَر اوچ زاددان آرتیق دئییل:
1. گؤزللیك 2. عدالت 3. حقیقت
بونلارین اوچونون‌ده بیرلشدیرنی خئیر و یاخشیلیق اولوب بو اوچ معنا خئیرین آچیقلانمیش معناسیدیر.
افلاطون بعضآ اخلاقی «گؤزللیك» مقوله‌سیندن بیلیر و بعضاً «عدالت» مقوله‌سیندن ساییر.
«اخلاق گؤزللیك مقوله‌سیندندیر» دئیَنده منظورو گول كیمی حیسّی گؤزللیكلر دئییل بلكه منظورو گؤزل روحدان آسیلی اولان اینسان عملی‌نین گؤزللیگیدیر.
اینسان داخیله باخاندا ایشلری ایكی یئره بؤلور: گؤزل و چیركین، یاخشی و پیس. بو تقسیمده‌ده شكّ ائله‌مه‌ییب یاخشیله پیسی سئچمكده دلیله احتیاجی دویمور.
بو نظریه ایسلامی موتكلّیملرین مطرح ائله‌دیكلری «ذاتی حوسن و قوبح»دیر. بو سؤزده گؤزللیگین مركزی اینسان رفتاریدیر. آما افلاطون اونو اخلاق محوری بیلدیگی گؤزللیك روحدادیر. دئمك اولار روحون گؤزللیگی بوتون استعدادلاردان لازیم اولان حدّده ایستیفاده ائله‌مكده‌دیر. حیاتین نوختاسینی غریزه‌لرین بیرینه تاپیشیرماماق لازیمدیر. چونكی اینساندا شهویّه، غضبیّه، حب ذات، مقام و مال سئوگیسی وار. بو غریزه‌لرین آراسیندا تعادول یاراتماقلا روحا گؤزللیك وئرمك لازیمدیر. نتیجه‌ده بیر سری فضاییله چاتماق و رذاییلدن اوزاق اولماق.
بو نوع گؤزللیگی عدالتده آدلاندیرماق اولار، اونو داخیلی غریزه‌لرین تعادولو كیمی تفسیر ائتمك شرطیله، نه اینكی برابرلیك و حقّی حق صاحیبینه وئرمك معناسیندا.
افلاطون فضاییلی كسب ائله‌مكده معریفتین رولونا تأكید ائله‌مكله، اخلاقی معریفتی «موثول» واسیطه‌سیله تؤره‌نن ایشیق شوعاسی كیمی بیلیردی كی بوتون محدود خئیرلرین منبعی ساییلیر.
«خئیر میثالی»نی تانیماق بیزی خئیرین جورئیّاتی باره‌ده قضاوته ایمكان وئره‌جك. اونون باخیشیندا «شرّ» جهالت نتیجه‌سیدیر و ائله بونا گؤره اعتیقادی واریدی اینسانلاری ایكی موضوعدا تعلیم وئرمك لازیمدیر؛ بیر طرفدن فاضیله ایشلری اؤیرنه‌لر و آیری طرفدن عقل و ذهنلرینی فلسفه و ریاضیّاتلا تربیت ائده‌لر. طلب اولان معاریفی اؤیرنه بیلمه‌ین اینسانلار دا حیكمت اهلیندن تقلید ائتمه‌لیدیلر.
افلاطونون نظرینه اینسانین اوچ قوّه‌سی وار و هر بیریله موتناسیب بیر فضیلت وار:
1. شهوانی قوّه كی اونون فضیلتی اعتیدال‌دیر. 2. روحانی قوّه كی اونون فضیلتی شوجاعتدیر. 3. عقلانی قوّه كی اونون فضیلتی حیكمتدیر.
افلاطون روحون اوچ بؤلومونو «فاضیله شهر»ین اوچ بؤلومونه تای بیلیردی. اونون نظرینجه بو اوچ فضیلت بیر سیستمین جوزءلری ساییلیر و بو سیستمده هر بیری‌نین اؤز ایشی وار.
شوجاعت، موقاویمت و روحون مطلوب وضعیّتینده اولماسینی عؤهده‌سینه آلیب، اینسانی غیر معقول قورخولارا جومماقدان ساخلار. اعتیدال، شهوانی قوّه‌لری تنظیمه سالیب محدودلاشدیریر. حیكمت، روحون عقلانی بؤلومونه موناسیب معریفت وئریب روحون آیری ایكی بؤلومون واسیطه‌سی ایله حیمایت اولار.
افلاطون، فضاییلی بیر-بیرندن آیری بیلمكله برابر سقراط كیمی اونلارین بیرلیگینه‌ده اینانیردی. «حیكمت» فضیلتیندن آسیلی اولان خئیره معریفت تاپماق، تكجه اؤ بیری ایكی بؤلومو ایطاعته مجبور ائلیه بیلن شخصه ایمكانلیدیر. بئله‌لیكله فضیلتلر ماهیّتاً آیری اولسالار دا بیر شخصده یا هامیسی وار و یا هئچ بیری یوخدور.
افلاطونون بو نظریه‌سینده اولان موثبت نظریه و موسلمان عالیملری‌نین هامیسی‌نین قبول ائله‌دیگی نوقطه، اعتیدال مسأله‌سیدیر.