نحس و یا سعد اولماق عمل‌لره باغلیدی
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
نحس و یا سعد اولماق عمل‌لره باغلیدی
هابئله آیری یئرده بویورور: وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً، وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ».[ طلاق / 2و3] تقوالی انسانلارین رزقی گئنیش اولاجاق و اونلارین رزقی حسابسیز وئریله‌جك.
قرآن كریم انعام سوره‌سینده، اوّلده سؤال كیمی سوروشور: «فَأَیُّ الْفَریقَیْنِ أَحَقُّ بِالْأَمْنِ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ»[أنعام / 81] هانسی دسته‌نین غمسیز-كدرسیز بیر حیاتا استحقاقی وار؟
سونرا اؤزو جواب وئریر: «الَّذینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ»[أنعام / 82]. ایمان گتیریب تقوالی اولان و یاشاییشلاریندا گناها مرتكب اولمایانلار، امنیّتلی حیاتا و هدایته لایقدیلر.
قرآندا سعد و نحس باره‌سینده یوزدن آرتیق آیه تاپماق اولار.قرآنا گؤره، انسانین عملی اوچ جوره تجسّم تاپار. بونلارین بیر جوره‌سی دنیاده اولاجاق و بیر جوره‌سی آخرتده و بیر جوره‌سی‌ده هم دنیادا و هم آخرتده اولاجاق.
عمل تجسّمونون بیرینجی معناسی: بیز هر نه ایش گؤرسك، ایستر یاخشی اولسون یا پیس، ظاهرده گؤرمه‌سك‌ده، ائله بو دنیادا تجسّم تاپار، بونا «عمل مكافاتی» دئییلیر. عملین بوجور تجسّم تاپماسی، عمل‌لرین سعد و نحسی معناسیندادیر. انسانین یاخشی عمل‌لری اونون اوچون طیّبه و خوشبخت حیات یارادار و پیس عمل‌لر، خبیث حیاتا، و آیری سؤزونن نحس حیاتا سبب اولار. انسانین پیس عمل‌لری نحسدیر و یاخشی عمل‌لری سعادت گتیرر. عملین بوجور تجسّم تاپماسینا عمل مكافاتی دئییلیر.
عمل تجسّمونون ایكینجی معناسی: عمل تجسّمونون ایكینجی معناسی بودور كی گؤردویوموز ایشلر آرادان گئتمیر و قیامتده ظاهر اولاجاق. یاخشی عمل‌لر ده ظاهر اولاجاق، پیس عمل‌لر ده تجسّم تاپاجاق:
«یَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَها وَ بَیْنَهُ أَمَداً بَعیداً وَ یُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ»آلعمران / 30
هر كسین گؤردویو یاخشی و یا پیس عملی، حاضر اولدوغونو گؤرن گون، آرزی ائلر كی اونونلا پیس عملی آراسیندا اوزاق مسافه اولسون و الله سیزی [غضبیندن] قورخودور و الله بنده‌لرینه مهرباندیر.
انسان عمل‌لری هر نه اولورسا، ایستر یاخشی و ایستر پیس، بیر ذرّه‌ده اولسا، قیامت گونو اونونلا یولداش اولاجاق. الله اؤز مهربانلیغی ایله، بو مهم گون اوچون اخطار وئریر و قیامتدن اوّل، انسانلارا عمل‌لریندن موغایات اولماق اوچون خبردارلیق ائلیر. چونكی او عمل‌لر قیامت گونو سیزین كناریزدا سیزنله اولاجاق. انسانین پیس عمل‌لری اونون دؤره‌سینی آلاجاقلار و بو صحنه، انسان اوچون او قدر پیس و اوتاندیریجی اولاجاق كی تئز-تئز دئیه‌جك: كاش عمل‌لریم ایله فاصله‌م اولایدی. بو آیه‌دن بللی اولور كی قیامت گونو عمل‌لرین ظاهر اولماسیندان اوتانماق، جهنمّده یانماقدان داها پیس اولاجاق.
قرآنین آیری بیر آیه‌سینده گلیر: «فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ ، وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ» (زلزلة / 7و8) هر كس ذرّه‌جه خیر ایش گؤره اونو گؤرر، و هر كس ذرّه‌جه قولای ایش گؤره اونو گؤرر.
بعضی مفسّرلر، انسانین قیامتده عملی‌نین مجازاتی‌نین گؤرمه‌سینی دئییرلر آما بو آیه صراحتله عملین گؤرولمه‌سیندن خبر وئریر (یَرَهُ). آیری بیر آیه‌ده دئدیگی كیمی: «یَومَئِذٍ یَصْدُرُ النَّاسُ اشْتاتاً لِیُرَوا اعْمالَهُمْ» (زلزال / 6) او گون جماعت قبرلریندن داغیشارلار كی عمل‌لری اونلارا گؤستریلسین.
پیغمبر اكرم (ص) بویورور:
«أَنَّ الْقَبْرَ رَوْضَةٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّةِ أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ النِّیرَانِ» (ارشاد القلوب، ج 1، ص 75) البته قبر جنّتین باغلارینداندیر و یا جهنّمین قویولاریندان بیریدیر.
بئله‌لیلكه، آخرتده عملین تجسّم تاپماسی انسانین قبریندن باشلار. یعنی هر كسین عملی، ایستر پیس ایستر یاخشی، قبر عالمینده بیر یولداش و مونس كیمی اونونلا بیر اولار و بو یولداشلیقلا، قبرله برزخ عالمی، اونون اوچون جنّت باغلاریندان بیری و یا جهنّم قویولاریندان بیری كیمی اولاجاق.
یوخاری عرفانی مرتبه‌لره ال تاپمیش بؤیوك عالملرین بیری دئییر: یوخودا اؤلومومون چاتدیغینی گؤردوم. اؤلومو وصف اولان كیمی گؤردوم. منی قبرده قویلاییب گئدندن سونرا تك قالدیم. باشیما نه گله‌جگیندن نگران ایدیم. او آندا آغ بیر ایتین قبریمه گیردیگینی گؤردوم. ائله همان حال اونون پیس عمل‌لریمین تجسّمو اولدوغونو آنلادیم. مضطرب اولدوم. بو حالدایدیم كی نورانی و گؤزل اوزلو بیر جوان تشریف گتیریب منه دئدی: قورخما اونو سندن قووارام.
بو ربّانی عالم علمده و عملده یوخاری مرتبه‌لره ال چاتماقلارینا رغماً، پیس عمل‌لری‌نین تجسّمونو اوجور گؤرموشدو. آما یاخشی عمل‌لری‌نین تجسّمو اونو دادینا چاتمیشدی.
قرآنا گؤره، جنّت و جهنّم انسان عمل‌لری‌نین تجسّمودور. قیامت حَیَوان عالمی‌دیر. اوردا هر شئیین جانی، عاغلی و شعورو وار و هر شئی دانیشیر. جنّتده، الله و یا ملكلر و یا جنّت طرفیندن جنّت اهلینه خطاب اولار: جنّتین نعمتلری اؤزوزدندیلر و اؤزوز اونلاری قاباقدان یوللامیسیز. «كُلُوا وَ اشْرَبُوا هَنیئاً بِما أَسْلَفْتُمْ فِی الْأَیَّامِ الْخالِیَةِ» (الحاقة / 24) هابئله جهنّمین اودو گناه‌كارلاری یاندیریب، قیشقیریقلارینی قووزادیغی زمان، جهنّم اهلینه خطاب اولار: «ذلِكَ بِما قَدَّمَتْ أَیْدیكُمْ وَ أَنَّ اللَّهَ لَیْسَ بِظَلاَّمٍ لِلْعَبیدِ» (انفال / 51)اونو اؤزوز یارادیب گؤندرمیسیز، البته الله، بنده‌لرینه ظلم ائله‌مز.
بئله‌لیكله انسانین عمل‌لری اونون اوچون جهنّم و یا جنّت یارادا بیلر.
قیامتده عمل‌لرین سعدی و نحسی
قرآن بویورور: «فَأَصْحابُ الْمَیْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَیْمَنَةِ»[ واقعة / 8] ساغچیلار، نه مباركدیلر !
حقیقتده بو آیه‌نی بئله‌ده معنا ائده بیلریك: مبارك انسانلار، عمل‌لری نتیجه‌سینده مبارك و عالی اولوبلار.
هابئله قرآن بویورو:«وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ» (واقعة/ 9)شوم انسانلار، نه شومدولار !
قرآن ادامه‌ده بونلارین نه اوچون شوم اولدوقلارینی بیان ائلیر: «فی سَمُومٍ وَ حَمیمٍ، وَ ظِلٍّ مِنْ یَحْمُومٍ ، لا بارِدٍ وَ لا كَریمٍ ، إِنَّهُمْ كانُوا قَبْلَ ذلِكَ مُتْرَفینَ ، وَ كانُوا یُصِرُّونَ عَلَى الْحِنْثِ الْعَظیمِ» (الواقعة / 46-42) [جهنّم اهلی] اؤلدوروجو یئللر و قاینار سویون ایچینده‌دیلر، جهنّم اودو توستوسونون كؤلگه‌سینده‌دیلر، نه سرینلر و ملایم اولار، اونلار بوندان اوّل ناز نعمتده بوغولودولار، و بؤیوك گناه‌لارا لجاجت و اصرار ائلیردیلر.
شوم انسانلار یعنی جهنّم اهلی، جهنّم توستوسونون آلتیندادیلار و بو وضعیّتی اؤزلری دوزلدیبلر. اونلار گناه اوستونه گناه ائله‌مكله و عیّاشلیق ائله‌مكله اؤزلرینی بوجور شوم ائدیبلر. گناه‌لار شوم و نحس ایدیلر و او نحس عمل‌لره مرتكب اولماق اونلارا نحسلیك گتیریب. سعادت و سعدین‌ده انسانین اؤز عمل‌لری نتیجه‌سینده یارانماسی كیمی.
عمل تجسّمونون اوچونجو معناسی: بو معنادا انسانین مرتكب اولدوغو عمل‌لرین، اونون هویّتی‌نین تشكیلینده مهم تأثیری وار. هر كسین عملی اونا «ملك» دوزلدیر. بو هویّت و شخصیّت دنیا و آخرت اونونلا برابر اولور. قرآن و روایلتلره گؤره، عقل باخیمیندان انسانلاردا تناسخ وار. یعنی اونون عمل‌لری، ایستر پیس و ایستر یاخشی، تدریجله اونون شخصیّتینی دَییشیر. بو تناسخ، باطل تناسخدن فرقلیدیر و اونا ربطی یوخدور. چونكی باطل تناسخی قبول ائله‌مك فعلدن قوّه‌یه قاییتماغی قبول ائله‌مگه گتیریب چیخارار و فعلدن قوّه‌یه تبدیل اولماق‌دا محالدیر.
عمل تجسّمونون اوچونجو معناسینا گؤره، گناها و پیس ایشلره عادت ائله‌مك، انسانی انسانیّتدن آییرار و اونون ایچینی بیر حیوانا تبدیل ائلر. بیر انسان دنیادا ائله‌دیگی پیس عمل‌لردن توبه ائله‌مه‌سه و ایچینی توبه سو ایله یوماسا، یاواش-یاواش حیوانا چئوریلر.
هابئله صالح عمل‌لر، انسانین ایچ شخصیّتینی و هویّتینی كامل انسانا تبدیل ائلر. بو شخصیّتین ظهورو هم دنیادا و هم آخرتده باش وئرر.
قرآندا بعضی آیه‌لر وار كی انسانلاری حیوانلارا، او جمله‌دن ایته (أعراف / 176)، اولاغا (جمعه / 5) اوخشادیب یا بعضیلرینی حیوانلاردان داها پیس ساییب. (اعراف / 179) و حتّی بیر یئرده بویورور: « إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذینَ لا یَعْقِلُونَ » أنفال / 22 البته الله یانیندا لاپ پیس حیوانلار دوشونمه‌ین كار و كورلاردیلار.
مفسّرلرین بیر عدّه‌سی بو آیه‌لری اوخشاتما و یا دانلاما بابیندان ساییبلار، آما دئمك لازمدیر كی: بو شریفه آیه‌لر، بیر عدّه‌نین حقیقی شخصیّتیندن خبر وئریر. الله نه بنده‌لرینه اهانت قصدینده‌دیر و نه بو آیه‌لردن انشاء قصد ائله‌ییب بلكه بو آیه‌لر واقعیّتدن خبر وئریرلر.
یعنی بیر انسانین دانیشیغی و كرداری پیس اولورسا، عمل‌لرینه مناسب قارینپا بیر میمونا، مغرور بیر دوغوزا، ظالم پلنگه و یا هار بیر ایته تبدیل اولار. نئجه كی یاخشی و یاراشان عمل‌لر، اونو كامل انسانا تبدیل ائلر.
مثلاً الله تعالی: «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذینَ لا یَعْقِلُونَ» آیه‌سینی بیان ائله‌مكله خبر وئریر: دوشونمه‌ین انسان، باطنی كار و كور اولان، قیامت گونو میكروب كیمی اسكیك بیر موجود شكلینده محشور اولاجاق.
بیر آیری آیه‌ده گلیب: «مَثَلُ الَّذینَ حُمِّلُوا التَّوْراةَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوها كَمَثَلِ الْحِمارِ یَحْمِلُ أَسْفاراً بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذینَ كَذَّبُوا بِآیاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمینَ» ( جمعه / 5) توراتی حمل ائدیب اونا عمل ائتمه‌ینلرین مثلی كتابلاری بئلینده داشیان اولاغ كیمیدیر. نه پیسدیر او قوم كیمی كی الله آیه‌لرینی تكذیب ائله‌دیلر و الله ظلم ائدن قومو هدایت ائله‌مز.
بو آیه بیر خبر چاتدیریر كی: عملسیز عالم قیامت گونو اولاغ كیمی محشر صفینه داخل اولاجاق. آیری سؤزله بو شریفه آیه، عملسیز عالمین علمینی، اولاغین بئلینده‌كی كتابلار كیمی اونا فایداسیز اولدوغونو بیان ائلیر.
هابئله قرآندا اوخوروق: «فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ یَلْهَث» ( أعراف / 176) اونون مثلی او ایته بنزیر كی اونو قووالاسان‌دا هورر، قووالاماسان‌دا هورر.
بو آیه‌دن بئله چیخیر كی بیر عدّه عمل‌لری‌نین نتیجه‌سینده بیر ایت شكلینده محشره وارد اولاجاقلار. بو انسانلارین دنیادا دا حیوانی هویّتلری وار، آما هویّتلری گیزلیدیر و فقط بصیرت گؤزو اولانلار اونلارین حقیقی شخصیّتینی گؤره بیلرلر.
انسانین بوتون حركتلری اونون ایچ دنیاسیندان خبر وئریر. یعنی انسانلاری تانیان بیری، اونلارین حركتلریندن نئجه بیر انسان اولدوقلارینی تشخیص وئره بیلر. حتّی بیری مهارتلی اویونچو اولسا بئله حركتلری‌نین حقیقی یوخ، بلكه اویون اولدوغو دا آشكار بیلینر.