یارایا ملهم قویماسان‌دا باری دوز سپمه !
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : اجتماعی
+0 به یه ن
شاید اولوب كی بیله-بیله و یا ایسته‌مه‌دن كیچیك ایشتیباهلاریمیزلا دوست تانیشلاریمیزی ناراحات ائدك و بعضاً سؤز, قلم و حیرصلی چپ باخماقلا اونلاری كیچیك ایشتیباهلارینا گؤره دانلامیشیق. بو بیر اخلاقی خصوصیتدیر كی موتأسیفانه بیزیم جامیعه‌میزده بیر عادته چئوریلیب.
دال به دال سیقنال چالماقدان توتدو تا باش توولاماغا قدر و «غریبه فرهنگسیز آدامدی‌ها یا دیغا كیشی اوتانمیر ها» و ... كیمی سؤزلر نیشان وئریر كی بیز خطا و ایشتیباهی اؤزگه‌ده گؤروروك و بو موریدلرده اؤزوموزو عدالتی قاضی و بعضی موریدلرده عدالت ایجراچی‌سی حئسابلیریق. اؤزگه‌نین عیبینی آختارماق و زامان - مكانی نظرده آلمادان اونلاری سبب‌سیز دانلاماق, خوشا گلمز ایشدیر كی بیزی اؤزوموزو ایصلاح ائله‌مكدن اوزاقلادیر. عیب و ایشتیباهی قبول ائله‌مك بیر شئیدیر كی اونو جامیعه‌ده یایماق اوچون گرك نقد و نقدی قبول ائله‌مگی, عیب آختارماق و دانلاماغین یئرینه قویاق. بو دگیشمه‌لر و ایجتیماعی رابیطه‌لرده بونا تای ایصلاحلار, فرددن باشلاییب جامیعه‌ده یاییلار.
عیب آختارماق, ایجتیماعی رابیطه‌لرین آفتی
اؤزگه‌لرله رابیطه قورماق بیر باشاریق ساییلیر و «عیب آختارماق» اونون آفتلریندن‌دیر. بعضی‌لری, آیریلارین لاب كیچیك ایشتیباهلارین یاددا ساخلاییرلار و اوركلرینده ایللر بویو كینه و نیفرت اولور. عوضینده بؤیوك یاخشیلیقلاری یاددان چیخاردیرلار. بئله آداملار فقط اؤزگه‌لرین ضعفلرین گؤرورلر و بو اساسدا همیشه اؤزگه‌نی دانلاییرلار كی بو كیردار تدریجی صورتده اونلارین ذهنین خرابلار و رابیطه‌لرین كیفیّتین آزالدار.
عیب آختاران آداملارین روانشیناسلیغی
عیب آختارماق, دانلاماق و میریلداماق او سؤزلردندیلر كی بیزه موثبت انرژی وئرمیرلر و ایجتیماعی تربیت عرصه‌سینده ده بیزیم اوچون موثبت معنالاری یوخدور. آیری طرفدن بو سؤزلر ایجتیماعی و خانیواده رابیطه‌لرینده تیفاق داغیدان عادتلری یارالدارلار. بو پیس عادتین قاباغین آلماق اوچون اوّلده گرك عیلّتی آختاراق. روانشیناسلار عیب آختارماغا نئچه فرضیّه دئییبلر. بیرینجی فرضیه بودور كی عیب آختارماق بونا خاطیردیر كی اؤزوموزه پیس اولانی, اؤزگه‌یه نیسبت وئریریك. اؤزگه‌نین عیبین قابارتماق بونون علامتی‌دیر كی او عیبین اؤزوموزده اولماق احتیمالی چوخدور. ایكینجی فرضیّه‌ده او آداملار عیب آختاریرلار كی كاذیب اعتماد بنفسلری وار و آیری سؤزله اؤز ضعیف باطینلرینی مؤحكم ظاهیرین دالیسیندا گیزله‌دیرلر؛ ائله كی هئچ كس بیلمه‌سین كی اونلارین اعتیماد بنفسلری آشاغیدیر. روانشیناسلار ایچینده ایكینجی فرضیه‌نین طرفداری چوخدور. عیب آختارانلار اؤزلرینه شیفته اولورلار و اونلارین عمومی رابیطه‌لرینه دیقّت ائله‌سن گؤررسن كی دئدیكلری كیمی دئییل‌لر.»
تحقیر و یا تشویق؟
عیب آختارماق بیر فرهنگدیر كی ایشتیباهی صورتده جماعتین ایچینده راییج اولوب. عیب آختارماق روانشیناسی جهتدن اینسانین روحی سلامتلیگین خطره سالار. بو مؤعضَلین كؤكون قوروتماق لازیمدیر. اوتورمدوغوموز جمعده بیری‌نین عیبلری دانیشیلسا گرك سؤزو دگیشك. مثلاً دئیه‌ك بو شخصین یاخشیلیقلاری‌دا وار و گلین اونلاردان دانیشاق.
بونو بیلمه‌لی‌ییك كی آداملارین بیر پارا خصوصیتلری وار كی بیز سئومیریك و یا بیزیم فرهنگیمیزله اویقون دئییل. اونا گؤره بو, عیب آختارماغا دوزگون معیار ساییلمیر.
بیز عیب آختاراندا بیر جور دانلامیش اولوروق. موتأسیفانه بیزیم فرهنگیمیزده عیب آختارماق و دانلاماق بیر سطحده ساییلیرلار. ائله كی هر شراییطده روك و صریح دانیشماق باعیث اولور جماعت بئله بیلسینلر كی دانلایان آدام اعتیمادلی و خطاكار اینسانین خیرخواهی‌دیر. بیر حالدا كی نقد و ایصلاح بیر سؤزدور و دانلاییب تحقیر ائله‌مك آیری سؤز.
سعهصدر واسیطه‌سیله موقابیله ائله‌مك
بیری سیزه اهانت و توهین ائله‌سه, اعتیماد بنفسیز اولسون و نئچه لحظه ساكیت اولماغینان وضعیتی آراملادین و بو پیامی اونا وئرین كی سن مؤحترم بیر اینسان اولسان منیم‌ده ارج و احتیرامیم وار, آرامیشدن سونرا اؤزوزدن دیفاع ائله‌یین.
گرك دیقّتیمیز اولسون كی اینتیقادیمیز عیلّتسیز اولماسین كی عیب آختارماغا اوخشایا, چون بو صورتده ایشیمیزین نتیجه‌سی ترسه اولار.
بو مسأله‌نی آیدینلاتماغ بیر میثال ووروم: 16 یاشلی خانیم قیز منیم یانیما گلدی كی آناسی همیشه اونا ایراد توتور و هامی‌نین ایچینده اونو تحقیر ائلیر و دانلاییر. بو خانیم قیز آناسی‌نین ریضایتین جلب ائله‌مگه خاطیر تصمیم توتور اوتاغینی سلیقه‌یه سالسین, آما آناسی اوتاغینا گلیب بیر ایراد تاپانمایاندا, اونا آیری ایشكال توتور و بو مسأله باعیث اولور او بیر ده اوتاغین تمیزله‌مه‌سین. آتا آنالارا توصیه اولور كی عیب آختارماق عوضینه حیمایت, تشویق و احتیرامدان ایستیفاده ائله‌سینلر.
عیب آختارماق و یا اینتیقاد
اینتیقادلا عیب آختارماغین اصلی فرقی بوردادیر كی اینتیقاد منطیق اساسیندا و ایستیدلال‌لی اولار, آما عیب آختارماغین بیناسی باهانا آختارماقدیر و موختلیف استرسلرینن یوكسه‌لر. اونا گؤره بیزیم دانیشیغیمیزدان حق اولا و یا ناحق, بیلینر كی بیزیم قصدیمیز اینتیقاددیر, یوخسا یونگول بیر عیب آختارماق. بئله اولور كی نئجه دانیشماغین اهمیّتی اولور و بیر ایشتیباهی غرضسیز تذكّور وئرنله, حیرص اوزوندن بالاجا بیر ایشتیباها حمله ائدنین فرقی بیلینیر.
دیلین نقشی و اونون خطاكار شخصین ایصلاحیندا اولان تأثیری چوخدور. اوردان كی معلومات و مفهوملارین اینتیقال وئرمه‌سی‌نین لاب موهوم یولو دانیشماقدیر, سؤز هر نه قدر ساده و گؤزل اولسا تأثیری بیر او قدر ده چوخ اولار.
تربیت و ایصلاح ساحه‌سینده دیلین اهمیّتینه چوخ یوخاریدیر. نئجه كی سلیس و گؤزل سؤز تأثیر قویار, غیری سلیس و كیفیر سؤز ده تربیت ایشینده منفی تأثیر قویار.
شربت وئرمه‌سن باری, اورگیمی سانجما
شكسیز بیزیم جامیعه‌میزده كی گوندن-گونه آرتان ایجتیماعی و ایقتیصادی دگیشمه‌لر و آیری طرفدن موختلیف ایجتیماعی, سیاسی و ایقتیصادی ساحه‌لرین بیر-بیرلرینه باغلیلیغی و بیر آیری طرفدن بویونكی اینسانین دغدغه‌لری و گونده‌لیگه اسیر اولماسی كی بیزیم فیكیلرمیزی اؤزونه مشغول ائله‌ییب, ایجتیماعی رابیطه‌لرده گرگرینلیگین چوخالماسی, هم جامیعه‌ده كی ناهنجارلیغی چوخالدیر و هم اونون تأثیری افسورده‌لیك, حوصله‌سیزلیك و داعواچیل اولماغا سبب اولور. عیب آختارماغین اصلی عامیللریندن بیری بودور كی اینسانلاردا اؤز ایشتیباهلارین قبول ائله‌مك جورأتی یوخدور كی چالیشیرلار اونو اؤزگه‌لرین بوینونا سالسینلار و اونلاری موقصّیر بیلسینلر. گؤروسن بیر ایشتیباه چوخ كیچیكدیر آما دوست تانیشلارین اوندان خبرلری اولسا باغیشلانماز بیر گوناها تبدیل اولار. بئله‌لیكله سعهصدر و عین حالدا اؤزگه‌نین شخصی ایشلرینده دخالت ائله‌مه‌مك و محبتله اینتیقاد ائله‌مك بیرلیكده باعیث اولار ایشتیباهی بویونا آلماق راحاتلاشسین و تدریجله نقد و اینتیقاد فرهنگی, دانلاماق و عیب آختارماق فرهنگی‌نین یئرینده اوتورسون. یاخشی دئییل‌می اؤزگه‌نی موشكوللریمیزین عامیلی تانیماق یئرینه و اؤزوموزو اونلارین موشكوللرین حلّالی بیلمك عوضینه بیر آز اؤز ایچیمیزی آختاراق و وارلیقلاریمیزا آرتیراق؟