عینادكار اوشاقلا نه ائدیم؟
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : اجتماعی
+0 به یه ن
 |
||
|
ایكی یاشلی اوشاغیز, قیشقیرماغی‌ایله سیزی باشا سالیر كی ایستیر اؤزو لیوانا سوت تؤكسون؟ یا سیز ایستیرسیز ائوه گله‌سیز آما او آغلاییب آیاقلارینی یئره چیرپماقلا ایستیر پاركدا قالسین؟ سیز تله‌سیرسیز كی قوناقلیغا گئتمك اوچون وساییلی آلیب گئده‌سیز آما اوشاغیزین كؤنلو ایستیر فروشگاهین پیلّه‌لرین یئنیب قالخا و اوینایا. احتیمالاً سیزین‌ده بئله تجروبه‌ز وار و اوشاغیز ایستیر سؤزون یئریتسین و اونا چاتماق اوچون هر جور قیشقیرماق و های-كویدن ایستیفاده ائلیر. آما سیز بیلمیرسیز اونونلا نه ائده‌سیز؟ بو قیسا یازیدا اوشاقلارین كؤنزلیگی و اونون قاباغین آلماق یوللاریندان بحث ائدیریك. اوشاغیزین رفتارینا دیقّت ائله‌سیز گؤره‌جكسیز كی چوخ واختلار ائله‌دیگی رفتاردان هئچ منظورو یوخدور آما بیزیم نظریمیزه گلیر كی بیزیمله عیناد ائلیر. بو مسأله اوشاغین بالاجالیق واختیندا چوخ اولار. مثلاً ایكی یاشلی اوشاغیز ایستیر تازا تجروبه‌لر ائله‌سین. او ایستیر بیلسین كی نئجه سوت لیوانا تؤكولور و اونون شكلینه دوشور. بونا گؤره سیز صوبحانه‌یه سوت حاضیرلایاندا چالیشیر قابی سیزین الیزدن آلیب و اؤزو سوتو لیوانا تؤكسون. او دئییر: اؤزوم تؤكورم! و البته سیز اونا بو ایشه ایجازه وئرسز هئچ موشكول قاباغا گلمز فقط شاید بیر آز سوت یئره تؤكوله. عَوضینده اونون تازا بیر تجروبه‌سی اولار كی بونون چوخ اهمیّتی وار. آما سیز سوتون تؤكولماغیندان و میزین باتماغیندان قورخساز و نتیجه‌ده اونا بو ایشه ایجازه وئرمه‌‌سز, اوندا عینادكارلیق موشكولو قاباغا گلر و او چالیشار قیشقیر-باغیرلا اؤز ایستگینه یئتیشسین. بیرینجی نوكته بودور كی اوشاغیزین طبیعی ایستكلرینه اهمیت وئره‌سیز و اونا تازا تجروبه‌لر ایمكانی یاراداسیز. مگر او زمان كی خطرلی ایش اولا كی بوردا گرك مؤحكم اولاسیز و ایجازه وئرمه‌یه‌سیز كی اونون عینادكارلیغی سیزی تسلیم ائده. اوشاغیز ایكی یاشیندان سونرا ایستیر كی موستقیل اولماغی تجروبه ائله‌سین. بو یاشدا طبیعیدیر كی اوشاق خرابكارلیق ائله‌سین و سیز گركمز اونا مانع اولاسیز و اونداكی ایستیقلالین جوجرمه‌سینه مانع اولاسیز. بو یاشداكی اوشاغا طبیعیدیر كی همیشه موناسیب رفتاری اولماسین, آما سیز بونو عینادكارلیق حسابینا قویمامالیسیز. اونو درك ائدین و مومكون اولان قدر اونا ایستیقلال وئرین و ایجازه وئرین تازا تجروبه‌لر ائله‌سین. اوندا گؤره‌جكسیز كی نئجه قاباغا گئده‌جك و داها بؤیوك ایشلری ایشتیباهسیز انجام وئره‌جك. نه ائتمك لازیمدیر؟ 1. اونو درك ائدین اوشاق آغلاییب قیشقیر-باغیر سالاندا و اویون زمی‌سیندن چیخماق ایسته‌مه‌سه, اونونلا ساواشماق عَوضینه یاخشیسی بودور كی اونو قوجاغیزا آلاسیز و دوست‌یانا لحنله دئیه‌سیز كی بیلیرسیز كی اویناماقدان و بو خوش لحظه‌لردن آیریلماق چتیندیر. اونا ایناندیرین كی سیز اونون طرفینده‌سیز و اورگیز ایستیر كی قالاسیز آما مجبورسوز قاییداسیز. یادیزدا اولسون كی بو جور واختلار اصلاً حیرصلنمیه‌سیز و اوشاغیزین رفتارینا گؤره اوتانمیاسیز. مهریبان و عینی حالدا مؤحكم اولون و اونا دئیین كی اورگیز ایسته‌میر آما گرك پاركدان گئده‌سیز. ال-آیاغیزی ایتیرسز اوشاغین گلن دفعه‌لر ده بئله ائله‌مك احتیمالی واردیر. آما اگر قاطع و آرام اولساز اوشاق بیلر كی تسلیم اولمالیدیر. 2. جیزیقلاری موعیّن ائدین اوشاقلارین محدودیته احتیاجلاری وار. یعنی گرك جیزیقلاری اونلارا توضیح وئره‌سیز و بیله‌لر كی كی آیاقلارینی بو جیزیقدان ائشیگه قویسالار رفتارلارینا موناسیب تنبیه اولاجاقلار. آز یاشلی اوشاقلار كی ایستكلرینی دانیشیقلا دئیه بیلمیرلر, اونلاردا آیریلارین وورماق و قیشقیرماق كیمی غیر موناسیب رفتارلار چوخ اولا بیلر. آما بو سیزسیز كی اونلارا اؤرگتمه‌لیسیز كی ایستكلرینه چاتماق اوچون دانیشیقدان كؤمك آلمالیدیلار نه اینكی قیشقیر-باغیر سالسینلار. مثلاً اوشاغا دئیین كی حقی یوخدور آیریسینی وورسون. «بیز هئچ كسی وورماریق, اگر حیرصله‌نیبسن یولداشینا دئ كی اویناتمالینی ایستیرسن و او گرك اونو سنه قایتارا.» یا مثلاً خیاباندان كئچمه‌نین قایداسی بودور كی خیاباندان كئچنده منیم الیمی توتاسان. ایمكانی وار اوشاق بو قایدا-قانونلاری یاددان چیخاردا, آما سیز قاطع اولساز و ثابیت قانونلاری اونون یادینا سالساز, بیر زاد چكمز كی اونلاری اؤرگه‌شر. بعضی واختلار اوشاق بیر سئری دلیل‌لره گؤره, قانونو آیاقلار. بیز او دلیل‌لره دیقت یئتیرمیریك و فقط چالیشیریق كی اونو تنبیه ائدیب قانونو رعایت ائله‌مگه مجبور ائدك. مثلاً اوشاق قارانلیقدان قورخسا موشخص ساعتده گئدیب اؤز اوتاغیندا یاتماز. ایندی سیز هر نه قدر اونو اویناماقدان و كارتوندان محروم ائده‌سیز یئنه‌ده قارانلیقدان قورخور. سیز تنبیه یئرینه اونون قورخوسونو آزالتماغا بیر یول تاپمالیسیز. مثلاً اونا بیر گئجه چیراغی آلاسیز و یا بیر ایپ اولا كی بیر اوجوندان او یاپیشا و او بیری اوجوندان سیز یاپیشاسیز و احساس ائلیه سیز اونون یاخینلیغینداسیز و اوندان موغایات اولورسوز. 4. یاخشی رفتاری گوجلندیرین آتا-آنالارین چوخو اوشاقلا او واخت دانیشیرلار كی ایستیرلر اونونلا ساواشالار. آغیزلاریندان چیخان كلمه‌لرین چوخو بئله اولور: ائله‌مه! اَل وورما! او دا اؤرگه‌شیر كی شولوقلوق ائله‌مكله والدینین دیقّتینی جلب ائلیه حتّا اگر بو دیقّت ائله‌مك كؤتك وورماق و دئیینماق اولا. بونا گؤره چالیشین اوشاغیزلا امر-نهی‌دن سونرا شیرین دانیشیغیز دا اولسون و اونونلا اوینایین و گؤزل ایش گؤرنده اونو تشویق ائدین. اوندا اوشاق اؤرگه‌شر كی یاخشی ایشلرله‌ده سیزین دیقتیزی جلب ائله‌سین. یادیزدا اولسون كی اوشاقلار قولای ایش گؤرنده اؤزلریده ناراحات اولارلار و یاخشیسی بودور كی سیز اونلاری دیلیزله شاللاق وورمایاسیز. موتخصیصلر اینانیرلار كی اوشاقلارین رفتارین پیسدن یاخشی‌یا تبدیل ائله‌مك اوچون, اوّلده گرك بیر ایش گؤرك كی اوندا یاخشی حیسّ یارانسین و یاخجیلیغا طرف تشویق اولسون. چونكی بو پیس احساس سیزین داعوازلا داها پیس اولسا اوشاغین رفتارین پیسلتمكدن سونرا آیری نتیجه‌سی اولمایاجاق. بیر آیری نوكته‌ده وار كی یادیزدا اولسون اوشاغا نظم اؤرگتمك اونو كونترول ائله‌مك معناسیندا دئییل. بلكه بو معنایادیر كی اونا اؤز رفتارینی كونترول ائله‌مگی اؤرگه‌ده‌سیز. یاخشی رفتار ائله‌مگه, ایكی یاشلی اوشاغین‌دا انگیزه‌یه احتیاجی وار. او بیلسه كی یاخشی رفتاری باعیث اولاجاق سیزله گؤزل بیر گون سووسون, اونون اوچون بؤیوك انگیزه اولار. 4. موثبت پیشگیرلیكدن ایستیفاده ائدین روانشیناسلار اینانیرلار كی ایكی یاشدان اون یاشا قدر اوشاقلار اوچون تك قالماق موناسیب تنبیه ساییلیر. تك قالماق مودتی 2 دقیقه‌دن 10 دقیقه‌یه قدر دگیشه بیلر. بو مودّتده اوشاغین حقی یوخدور دانیشا, بیر شئی یئیه و یا اوینایا. یاخشیسی بودور كی اوشاق بیر صندل اوستونده و یا اوتاغین گوشه‌سینده اوتورا و بو مودّتده هئچ كسله دانیشمایا, یوخسا تنبیه مودّتی چوخالار. آما بعضاً لازیم اولور كی بو مودّتدن موثبت صورتده اوشاغی آراملاتماغا ایستیفاده اولا. مثلاً حیس ائله‌سز كی اوشاغین حؤصله‌سی گئدیب و ایندی‌دی كی های-كوی سالا, پاتلامانین قاباغین آلماق اوچون اونو خلوت بیر مودّته تشویق ائدین. بو خلوتده او اؤزو ایله كیتاب, پتو و آیری شئیلر ده آپارا بیلر. بو ایشه بویون وئرمه‌سه آرامیشیزی ساخلایین. سیز گرك اوشاغیز اوچون بیر اولگو اولاسیز و شاید پیس اولمایا كی ناراحاتلیغیزی آرادان آپارماق اوچون خلوت بیر اوتاغا گئده‌سیز كی اوشاغین پیس رفتارین گؤرمیه‌سیز. سیز و اوشاغیز آرامیشه چاتاندان سونرا موناسیب رفتار باره‌سینده بیر-بیریزله دانیشا بیلرسیز. 5. اوشاغا قودرت و ایختیار وئرین سیز ده مجبور قالساز رئیسین سؤزونه قولاق آساسیز و اؤزوزدن ایختیاریز اولماسا, نهایتدا یورولارسیز و عوصیان ائدرسیز. اوشاغا اینتیخاب حقّی وئرسز, او ائلیه بیلر كونترول اولموش بیر موحیطده ایسته‌دیگی ایستیقلالا ال تاپسین و بو ایش اونا آرامیش وئرر. اوشاغیزی سیز سئچدیگیز پالتاری گئیمگه مجبور ائله‌مك یئرینه, اونون قاباغینا ایكی دست پالتار قویساز كی بیرینی اینتیخاب ائله‌سین چوخ یاخشی اولار. یئمك و حتّا گئجه ناغیلین واختی‌نین اینتیخابینی اونا وئره بیلرسیز. اوندا گؤره‌جكسیز كی اوشاغین عینادكارلیقلاری باشا چاتدی. ایمكانی وار دئیه‌سیز كی او همیشه ایشتیباه اینتیخاب ائلیر. آما یاخشیسی بودور كی جریانا بئله باخمیه‌سیز. باخین گؤرون هانسی یاخشیدیر؟ بو كی سیز اونا ایجازه وئره‌سیز صوبحانه‌یه ژئله یئسین یا بو كی سیزدن خبرسیز تختی‌نین آلتیندا ژئله یئسین؟ . . . پس چوخدا چتین توتمایین و ایجازه وئرین ضررلی اولمایانا قدر ایختیار صاحیبی اولسون و اوندان لذّت آپارسین. 6. اوشاغیزین یاشینا و شراییطینه احتیرام قویون اوشاقلارین هر یاشدا بیر سئری خصوصیتلری وار كی گونده‌لیك برنامه‌لریزی اونونلا تنظیم ائله‌سیز داها آز موشكوله چاتاسیز. مثلاً 2 یاشلی اوشاق پاركدا غذا یئمگی, آرام رستوراندان داها چوخ سئور. پس ائشیكده غذا یئمك قصدیز اولسا و یا بیری‌ایله قرار قویساز اوشاغین یاشینی نظرده آلین و ائله بیر شراییط اینتیخاب ائدین كی او راحت اولسون. شاید سیز ده ائله بیر شراییطده اولاسیز كی اوشاغین دیر-دیرینا حؤصله‌ز اولمایا. والدینین‌ده بیر سئری موشكوللری اولا بیلر كی آرامیشه احتیاجلاری اولار. سیز ده بو شراییطده اولساز و اوشاغیز آز یاشلی اولسا و سیزین شراییطیزی درك ائله‌مه‌سه, ائلیه بیلرسیز اوشاغین سئودیگی زادلارلا باشینی قاتاسیز. یادیزدا اولسون كی 2 یاشلی اوشاقدان اینتیظاریز اولمامالیدیر سیزی درك ائده. سیز كی توكلریزی بو دونیادا آغاردیبسیز, اونا دا فورصت وئرین سیزین كناریزدا شیرین یاشاییشی تجروبه ائله‌سین. | ||
