میرزه حسن رشدیه
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : اجتماعی
+0 به یه ن
میرزه حسن رشدیه
رشدیه‌یه معروف اولان میرزه حسن تبریزی، 1230 هجری شمسی ایلین تیر آیی‌نین 14-ده تبریزده آنادان اولدو. مقدماتی تحصیل آلاندان سونرا بیروتا گئدیب دارلمعلمینده تحصیل و تدریسین تازا مئتودلارینی اؤیرشمگه باشلادی. او، الفبا، هندسه، حساب، تاریخ و جغرافی زمینه‌سینده تازا تدریس سبکلرینی اؤیرشدی.
میرزه حسن تبریزی، بیروتدا ایکی ایل اوخویاندان سونرا استانبولا گئدیب نئچه مدرسه‌دن گؤروش ائله‌ییب تدریس مئتودلاری ایله تانیش اولدو. اوردا، عرب الفباسی تدریسی‌نین چتینلیکلرینی آرادان آپاریب و سسلی الفبانین اختراعسینا موفق اولدو.
بیر مدّت سونرا ایرواندا یاشایان هم‌وطنلری‌نین دعوتی ایله اورا گئدیب، 1262-جی ایلینده تازا مودل مدرسه آچیب «وطن دیلی» آدلی تورک دیلینده کتابینی چاپ ائتمکله، چوخ آز بیر زماندا اوشاقلارا یازیب اوخوماغی اؤیرتدی. بو کتابدا مختلف مفهوملاری اوشاقلارا اؤیرتمک اوچون گئنیش صورتده آتا سؤزلری و حکمتلی سؤزلردن استفاده اولونوردو و معلملر تازا مفهوملاری اونلارین کؤمگی ایله اوشاقلارا اؤیردیردیلر. «وطن دیلی» کتابی چوخ ساده و سلیس یازیلمیشدی و قیسا و آنلاشیلان جمله‌لری واریدی و ائله بو مسأله اوشاقلاردا درسه و اوخوماغا علاقه و ذوق یارادیردی.
رحمتلیک ناصرالدین شاه اروپادان قاییداندا رشدیه‌نین ایروانداکی مدرسه‌لرینی گؤروب میرزه حسن رشدیه‌دن وطنه قاییتماسینی و بو ایشلری وطنده ده گؤرمه‌سینی ایسته‌دی. میرزه حسن رشدیه، 1266 دان 1267 ایللرینده تبریزین ششگلان محله‌سی‌نین مصباح الملک مسجدینده شهریه‌سی آیدا بئش قیراندان بیر تومنه قدر اولان ابتدایی مدرسه‌سینی آچدی. بو مدرسه‌نین شرطلریندن یازیلان اوشاقلارین 7-10 یاشیندا اولماق، سرایت ائله‌ین خسته لیکلرین اولماماسی و سو چیچگی واکسنی‌نین وورولماسی ایدی.
آما قولاغی توکلولر و اؤلکه ترقّیسی‌نین مخالفلری، بو مسأله‌ینی گؤزلری گؤتورمه‌دی و اونون علیه‌ینه شانتاژلارا باشلاییب ضدّینه ایشلر گؤردولر و نهایتده اونو تکفیر ائله‌ییب مدرسه‌یه اود ووردولار.
بو حادثه‌دن سونرا میرزه حسن اؤلکه‌دن خارج اولدو. آما رحمتلیک امین الدوله آذربایجان والیسی سئچیلندن سونرا اونون دعوتی ایله تبریزه قاییدیب تازا مدرسه آچدی. امین الدوله‌نین مستقیم حمایتی ایله مخالفلر بو سفر رشدیه‌نی دایاندیرا بیلمه‌دیلر. آذربایجان والیسی، امین الدوله میرزه حسنه دئمیشدی: « اؤز وطنیمه خدمت ائله‌مک ایسته‌سم، سیزین فکریزی توسعه وئرمک بیرینجی ایشیم اولار».
رحمتلیک میرزه علی خان امین الدوله صدر اعظم اولان زمان، میرزه حسن رشدیه اونون حمایتی ایله تهرانا گئدیب رشدیه مدرسه‌لری آدیندا مدرسه‌لر آچدی. آما امین الدوله‌نین کنارا گئتمه‌سی و امین السلطانین قدرته گلمه‌سی ایله مدرسه‌لر یئنه باغلاندی و میرزه حسن رشدیه قم شهرینه گئدیب عمرونون آخرینه قدر اوردا قالدی.
رحمتلیک میرزه حسن رشدیه‌دن «وطن دیلی»، «هدایت التعلیم فی اصول تدریس بدایه التعلیم»، نهایه التعلیم»، «شفاهی تاریخ»، «ابتدایی شرعیات»، «تربیت البنات»، «تحفه الصبیان» و «یوز درس» آدلی کیمی کتابلار یادگار قالیب.
بو بؤیوک معلم فرهنگی ایشلر کناریندا، سیاسی فعالیتلرده ده الی واریدی و آزادیخواه شخصیتلریندن بیری ساییلیر. او «تنویر افکار» انجمنی‌نین بناسی قویدو و گیزلی «غیرت» انجمنینده عضو اولدو. او تهراندا «مکتب» و «طهران» روزنامه‌لرینی منتشر ائله‌دی.
میرزه حسن رشدیه اؤلکه‌نین فرهنگی و سواد ترقّیسینه هئچ ایشدن اسیرگه‌مه‌دی و بو زمینه دانیلماز و بؤیوک تأثیرلر بوراخدی.
بو چالیشقان معلم بوتون زندگانلیغینی وطنین اوشاقلارینا وقف ائله‌دی و نهایتده 1323 هجری شمسی ایلینده آذر آیی‌نین 29-دا دنیایا گؤز یومدو. او وصیتنامه‌سینده بئله یازیب: «منی ائله یئرده تورپاغا تاپیشیرین کی مدرسه اوشاقلاری هر گون مزاریم اوستوندن رد اولسونلار و منیم روحوم شاد اولسون».
فرهنگی اثرلر و مفاخر انجمنی، میرزه حسن رشدیه‌نی، 1386-جی ایلین آبانین اوتوزوندا، بیر مراسم ضمنینده اؤلکه‌نین فخرلریندن بیری کیمی تانیتدی.