قاپی همیشه بیر دابانی اوسته دولانماز
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : اجتماعی
+0 به یه ن
هر كس احساس ائله‌سه كی اونا توهین اولوب فوراً اؤزوندن دیفاع ائدر؛ حقیقتده توهین اینسانی مجبور ائدر كی تحمّول ائتدیگی روحی ضربه‌نین جوبرانیندا عكس‌العمل گؤرستسین. پس هر توهینین نتیجه‌سی بیر عكس‌العمل‌دیر كی بو حمله‌نین اوجو توهین ائدن شخصه و موقعیّته متوجیه اولار.
بو شراییطده اینسانلارین قاباغیندا چوخ یول یوخدور, پس گرك تحمول ائله‌دیكلری دردین تلافیسی اوچون بیر ایش گؤره‌لر. توهین ائدنین قودرتی و منزیلتی برابر اولسا, عكس العمل نیشان وئرمك ائله‌ده چتین ایش دئییل. اینسان احساس ائدنده كی اؤز هم‌نوعی طریفندن اونا توهین اولوب و هر ایكیسی‌نین‌ده موقعیتی بیردیر, توهینین قاباغیندا اونا توهین ائلر و یا حتّی فیزیكی حمله ائلر. خیابانلاردا گؤردوغوموز داعوا دالاشلار ائله بو مسأله‌نین نتیجه‌سیدیر؛ بیری قیشقیریب و آیریسی اونون جاوابیندا یامان دئییب؛ بیر شوفئر تورموز ووروب و آیری شوفئر اونون بو ایشینه تئز تئز سیقنال چالماغینان جواب وئریر. سونراكی آددیمدا اونلارین بیری باشین جامدان ائشیگه چیخاردیب و یامان دئییب. حتّی ایش اورا یئتیشه بیلر كی 2 نفر بیر-بیرینی تانیمادان ال به یخه اولالار و بیر-بیرلرین كؤتكلیه‌لر.
آما قاپی همیشه بیر دابانی اوسته دولانماز؛ بعضاً اینسان احساس ائلر اونا توهین اولوب آما اؤزوندن دیفاع ائله‌مگه گوجو یوخدور. بو حالتده كی ضعیف بیر طرف قودرتلی طرفین موقابیلینده قالیر, باعیث اولار جریان بیر آز چتینلشسین. مثلاً اگر ایش صاحیبی ایشچی‌یه توهین ائله‌سه, موسلماً ایشچی‌نین دیفاع اوچون گوجو اولمایاجاق و ایشین الدن وئرمك قورخوسو باعیث اولاجاق اؤزوندن دیفاع ائله‌مه‌سین. بو شراییط خانیواده كیچیكلرینده ده باش وئره بیلر. معمولاً خانیواده موحیطینده اوشاقلارا توهین اولسا اؤزلریندن دیفاع ائلیه بیلمزلر, اونا گؤره همیشه اؤز موقعیّتلریندن ناراضی اولارلار. بو دولانیش بیر حالدا تشكیل تاپار كی قودرتلی‌لر و بؤیوكلر بونا دوشونمزلر كی اللری آلتینداكی ضعیفلر, اولا بیلر توهینلرین جوبرانینا بیر ایشلر گؤرسونلر.
بیر شخص, اوشاق, ایشچی و یا . . . ضعیف موقعیّتده قالاندا كی توهینی تحمول ائله‌مكدن باشقا آیری چاره‌سی اولمایا, بو شراییطین ایدامه‌سی‌اینن ایچینده بیر غضبه دوچار اولار كی نه اینكی آرادان گئتمز بلكه گوندن گونه گوجله‌نر؛ بیر غضب كی ایللر سونرا یاراماز شراییط قاباغا گتیرر. اشخاصدا یارانان بو حیرصلرین نتیجه‌سی فاجیعه‌یه چئوریله بیلر و یا شخصی عوض آچماغا مجبور ائلیه بیلر.
موجروملرین چوخونون یاشاییشین آراشدیرماق گؤرسه‌دیر كی اونلار اوشاقلیقلاریندا توهین معرضینده اولوبلار و اؤزلریندن دیفاع ائلیه بیلمه‌ییبلر اونا گؤره بؤیوكلوكده بیر جورم نقشه‌سی چكیب ایچلرینده كی ایللر بویو تالانیب قالمیش غضبی بوشالدیبلار. اوشاقلیق دوره‌سی بعضیلری‌نین نظرینه موهوم اولماسا دا و خانیواده‌لرده جیدی توتولماسا دا اوشاقلارلا اولان رفتار اونلاری داها یاخشی و یا داها پیس گله‌جگه حاضیرلاییر.
دونیان ان ظریف هونری
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : اجتماعی
+0 به یه ن
فرانك گروم, اسلوانیالی 72 یاشلی بیر هونرمنددیر كی ایللر بویودور اینجه ایشلره مشغولدور آما اونون بو دفعه كی هونری اؤز زامانی‌نین شاهكاری حئساب اولور. او ایندی اسلوانیانین پایتختی لیوبلیانانین یاخینلیغیندا بیر كندده یاشاییر.
او بیر ایگنه‌ایله ایسته‌دیگی طرحی یومورتانین اوستونه چكیر و سونرا بالاجا و نارین فرئز دستگاهی‌ایله طرحی یومورتانین اوستوندن چیخاردیر. او ایندیه قدر چوخلو پورتره و گؤزل منظره‌لر یومورتا قابیغی اوستونده یارالدیب.
اونون ایشلری‌نین بیر خصوصیتی‌ده خطاسیز اولماسیدیر كی بو خصوصیت اونو تایسیز ائدیب.
اونون قصدی وار بیر مودّت سونرا تایسیز اثرلرینی بیر سرگیده نوماییشه قویا.
اونون ایشلریندن نئچه‌سین آشاغیدا گؤرورسوز:
تاكسی ماجراسی
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : اجتماعی
+0 به یه ن
چارراهدا دایانمیشدیم و تاكسی گؤزلوردوم كی ائوه گئدم. ماشینلارین نئچه‌سی مسیر سوروشور آما ساخلامیرلار. نئچه‌سی‌ده قاباغیمدان آرام گئدیر آما شوفئر باشین چئویرمیر گؤروسون من هانسی مسیری دئییرم. آما من اومودومو الدن وئرمه‌ییب سسلیرم و دایانمیشام.
نهایتده آغ رنگده قدیم مودئل بیر پیكان ساخلاییر. شوفئرین كناریندا اگله‌شیرم. مندن سونرا بیر آیری موسافیر ده آرخا صندلده اگله‌شیر.
ماشین یولا دوشور. یولدا آیری موسافیرلر یئنیب مینیرلر. مسیر اوستونده چارراهلارین بیرینه قالمیش بیر صحنه‌یه شاهید اولوروق كی پاركدان چیخان بیر ماتیز ماشینی, فرمانی اورتا یاشلی بیر چرخلی‌نین قاباغینا آلیر. چرخلی قارداش‌دا, ایكی دمیر پارچاسی آراسیندا ازیلمكدن قورتولماق اوچون مجبوراً تورموز ووروب دایانیر. آما ماتیزین بو ایشی اونو حیرصلندیریب؛ اوجادان قیشقیریر: «سنه تصدیق وئره‌نی گؤروم فیلان فیلان اولسون!»
بیزیم شوفئر كی قیافه‌سی تانیش گلیر و یادیما گلن قاباق گونلرین بیرنده بونون ماشینینا مینمیشدیم بو صحنه‌یه دؤزنمه‌ییب, بیزه خیطاباً دئییر: «آخی بو شوفئر ایشتیباه ائله‌ییب, اونا تصدیق وئرن نئیله‌سین؟»
شوفئره دستك اولوب جواب وئردیم: «دوز بویوروسوز, دوزدور كی تقصیر ماتیز شوفئرینده‌ایدی و اونا اؤیره‌دن‌ده دوزگون اؤیتمه‌ییب, آما او سؤزلری‌ده دئمك یاخشی دئییلدی.»
صؤحبت قیزیشدی و نهایتده من دئدیم: «جامیعه‌ده كی افرادین او قدر ده تقصیری یوخدور. تقصیر بیزلرده‌دیر كی وظیفه‌میزه دوزگون عمل ائله‌ییب جماعته اخلاق اؤیره‌ده بیلمه‌میشیك. بیر میثال ووروم؛ بیر شیركتین ماشینلاری خراب اولسا , او شیركتین میكانیكی مسئولدور. كی آغا سن بو ماشینلارا نئجه یئتیشیبسن كی ایندی بو حالدادیلار. ایندی ده جامیعه‌ده اخلاقی و ایجتیماعی موشكول اولورسا تقصیری بیزلرده‌دیر.»
بو آندا آرخا صندلده اوتوران موسافیر كی بو لحظه‌یه‌دك ساكیتیدی دیله گلیب دئدی: «یوخ حاج‌آغا ! تقصیر سیزده دئییل. تقصیر اونون اؤزونده‌دیر. بللی‌ایدی كی اونون آیری یئردن ناراحاتلیغی واریدی و اؤزونو تخلیه ائتمك اوچون اوجور دانیشیردی. مسئول اینسانین اؤزو و خانیواده‌سیدیر كی گرك تربیتی دوز اولسون.»
جواب وئردیم: «دوزدور كی اینسانلارین اؤزلری‌نین‌ده تقصیری وار, آما بیزلرین‌ده وظیفه‌میز ایجاب ائدیر كی جامیعه‌ده, اخلاقی دوزگون شكیلده پیاده ائدك و جماعته اؤیره‌دك. من همیشه میثال وورارام؛ پیغمبریمیز حضرت محمد (ص) جاهیل عربلرین ایچینده مبعوث اولدو و تك جانینا اونلارا اخلاقی اؤیرتدی و ایسلامی اونلارا تانیتدیردی, او قدر كی بوگون دونیانین باشا باشی ایسلاملا تانیش اولوب. جامیعه‌ده اخلاقی موشكولون اولماسی بونو نیشان وئریر كی بیز وظیفه‌میزه دوزگون عمل ائلیه بیلمه‌میشیك.»
سؤز بورا یئتیشنده آرخاداكی موسافیر دیله گلیب دئدی: « حاج‌آغا ! من اؤزوم روانشیناس دؤكتورم و جماعتین موشكوللرین حل ائده‌رم, آما بیری كؤمك ایسته‌مه‌سه و اؤیرنمك ایسته‌مه‌سه, اونا اؤیرتمك اولماز. من‌ده بئله بیر اینسانا كؤمك ائتمه‌رم چونكی اؤزو ایسته‌میر.»
من‌ده فورصتی موناسیب بیلیب دئدیم: «ایندی كی روانشیناس‌سیز لاب یاخشی! تقصیرلرین بیر قیسمتی‌ده سیزیندیر. سن ایله من باشارمامیشیق جماعتمیزه اخلاق اؤیره‌دك. اؤیره‌دنمه‌میشیك خیاباندا آیریلاری ایله نئجه دانیشماق و نئجه رفتار ائتمك لازیمدیر. حتی اونلار ایسته‌مه‌سه‌لر ده و بیزیم اوستوموزه حمله ائت‌سه‌لر ده, بیزیم وظیفه‌میز وار اؤیره‌دك چون وظیفه‌میزدیر. میثال اوچون بیر پیشیك آغاج باشیندا گیره دوشوب قالاندا, بیز چالیشاریق اونو قورتاراق. آما پیشیك كی بونو بیلمیر الیمیزی آتاندا, كی اونو گؤتوروب یئره قویاق, بیزیم الیمیزی جیرماقلار. آما بیز یئنه ناراحات اولماریق, چون بیلیریك اونون بو جیرماقلاماسی نه اینكی دوشمنچی‌لیكدن بلكه جهالتدندیر.»
جیناب دؤكتور دئییر: «ایختیلاف نظر چوخدور و اوتوروب دانیشماق لازیمدیر.» بو آندا من مقصده چاتیرام و ایستیرم یئنه‌م. دؤكتور دئییركی من بیر آز تئز دوشمه‌لی‌ایدیم آما سیزی موشاییعت ائله‌ماق اوچون یئنمه‌دیم.» هر ایكیمیز ماشیندان دوشوروك. من كی بو لحظه‌یه‌دك دؤكتورون اوزون گؤرمه‌میشدیم, قاییدیب اونا باخیرام و خوش هئكل بیر كیشینی قارشیمدا گؤرورم. بیر-بیرمیزله ال وئریریك و تانیشلیغیمیزا سئوینمه‌ییمیزی بیلدیریریك. دؤكتورون ایصراری وار منی قاپیمیزا دك موشاییعت ائله‌سین آما من دئییرم یاخشی اولار اوتوراق نیمكتلرین بیرینده و دانیشاق.
هر ایكیمیزین دردی بیردیر. جامیعه‌نین گئدیشی بیزی ناراحات ائلیر. قورخوروق بئله گئتسه ایشلر داهادا پیسله‌شه. دانیشا-دانیشا بیر موتورلی قاباغیمیزدان ردّ اولور. دؤكتور دئییر: «بو اوغلان منطقه‌نین آل وئرچیسی‌دیر. چوخ كؤنلوم ایستیر بو جوانلارا ایش اولسون و منطقه‌میز پاكلانسین»
من‌ده سؤزونو تصدیقله‌ییرم: «حرفه‌ای موجروملرین سایی چوخ آزدیر, دئنه میلیوندا بیر, بیز گرك جورم یارالدان عامیل‌لری آرادان آپاراق و سونرا قالسین او حرفه‌ای موجروملر كی اونلاری كونترول ائله‌مك راحاتدیر.»
دؤكتور تعریفله‌ییر : «تاكسی‌یا میننده سیزدن قاباق من بیر تاكسی‌دایدیم. سیز كی مسیر دئدیز, شوفئر ساخلامادی. سوروشدوم كی بیز همان مسیره گئدیریك دا ! نیه ساخلامادین؟ جواب وئردی: «ماللا میندیرسم ماشینیم خراب اولار.» من اونون بو سؤزونه دؤزنمه‌ییب دئدیم: «دانیشدیغین بیلیرسن هئچ؟ ساخلا من‌ده یئنیرم.» و بئله اولدو كی گلیب سیزینله بیرلیكده میندیم ماشینا.»
یاریم ساعت دردله‌شندن سونرا تیلیفون نومره‌لری و اینترنت آدرسلری تبادول ائله‌دیك و بیر داها گؤروشمك اومودو ایله آیریلدیق.
دؤكتور تعریفله‌دی كی بئش ایل اولار وطنه قاییدیب. قاباق ایللر توركیه و اوكرایندا اولوب. اؤلكه‌میزین ورزیش زمینه‌سینده بؤیوك ایفتیخارلاریمیزداندیر و روانشیناسی و مئتافیزیك ساحه‌سینده بؤیوك اوستاددیر.