اسلامی فرهنگده معنویّت و ساغلاملیغین رابطه‌سی
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
اسلامی فرهنگده معنویّت و ساغلاملیغین رابطه‌سی
عمومیّتده ساغلاملیغا مربوط اولان تعریفلر نئچه الگودن تشكیل تاپیر. بو زمینه‌ده اوچ اساس الگو نظرده آلینیر:
الف: طبابت الگوسو: بو الگو داها چوخ ساغلاملیغین فیزیولوژی جنبه‌سینی تبیین ائلیر.
ب: محیط الگوسو: بو الگو اكوسیستمین تحلیلی و محیطین انسان ساغلاملیغینا ووران ضرردن بحث ائلیر. بو الگو، محیط دَییشنده شخصین شرایطله نئجه تطبیق یئیه بیلدیگی اساسدا تعریف اولوب.
ج: جامع الگو: بو الگو ساغلاملیغی شخصین بوتونلوغو ایله تعریف ائلیر و اكو سیستم، فیزیولوژی، روحی، هیجانی، اجتماعی و معنوی جنبه‌لرینه شامل اولوب خسته‌لیكرین اؤنونو آلماقدا متمركز اولور.
بو الگویه گؤره، ساغلاملیق دایانماییب بلكه حركتده اولان بیر پروسه‌دیر كی بوتون گونده‌لیك تصمیملر و فعالیّتلری انعكاس وئریر. بو الگونون مستقر اولماسی رشته‌لر آراسی تازا بیر رشته‌نین یارانماسیندان خبر وئریر كی حل اولمایان معمالارا جواب تاپا بیله‌جك.
اسلام ادبیاتیندا بو مسأله‌یه دقّت یئتیرمك آشكار گؤرونو. امام سجاد (ع) صحیفه سجادیه‌ده ساغلاملیغا دعا ائله‌ییب بویورور: اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَالِهِ، وَاَلْبِسْنى عافِیَتَكَ، وَ جَلِّلْنى عافِیَتَكَ، وَ حَصِّنّى بِعافِیَتِكَ، وَ اَكْرِمْنى بِعافِیَتِكَ؛ الله ! محمد و اونون اهلینه سلام گؤندر و عافیت لباسینی منه گئییندیر، و منی عافیته بوروندور و منی عافیت ایله حفظ ائله و عافیت ایله منی تكریم ائله» بو كلامدا ساغلاملیغین تأثیرلری هر زمینه‌ده منعكس اولور.
بیر واحد لبنیّات یعنی نه قدر لبنیّات؟
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : ساغلاملیق
+0 به یه ن
بیر واحد لبنیّات یعنی نه قدر لبنیّات؟
چوخلاری بئله دوشونور كی سوت و لبنیّات مصرفی هامی‌یا بیر حدّده لازمدیر بیر حالداكی بئله دئییل. یاخشی اولار بیله‌سیز كی 5 یاشدان آز اوشاقلارین لبنیّاتا احتیاجی گونده‌لیك 1.5 واحددیر، یئنی یئتمه اوغلانلارین گونده‌لیك 3 واحد، یئنی یئتمه قیزلارین گونده‌لیك 2.5 واحد، سوت وئرن خانملارین گونده‌لیك 3.5 الی 4 واحد، حامله خانملار گونده‌لیك 2.5 واحد و كیشیلرین و خانیملارین گونده‌لیك احتیاجی 2 واحددیر. البته یاخشی اولار اضافه كالری‌دن قاچماق اوچون آز یاغلی سوتدن استفاده اولونسون.
بیر واحد لبنیّات یعنی نه قدر لبنیّات؟
هر واحد لبنیّات بیر لیوان سوت و یا یوغورت و یا 30 گرم پنیر و یا تقریباً ایكی لیوان آیران ائلیر. دوندورما آرتیق یاغلی اولدوغو اوچون لبنیّات ساییلا بیلمز. یاریم لیوان غلیظ قوروت و بیر لیوان دورو قوروت بیر واحد لبنیّات حسابلانا بیلر. البته دقّتیز اولسون كی قوروت، كلسیم و پروتئین كیمی املاحین اولدوغو اوچون لبنیّات سیراسیندا یئرلشیر یوخسا قوروتدا سوت، پنیر و یوغورتدا اولان ویتامینلر و ریبوفلاوین یوخدور.
جنّتین یولو چتینلیكلره دؤزمكدیر
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
جنّتین یولو چتینلیكلره دؤزمكدیر
حضرت امام زین العابدین علیه السّلام بویوردولار: عاشورا گونو ایش حسین بن علىّ بن أبى طالب علیهما السّلام اوچون چتین اولان زمان، بعضیلری او حضرتله ایدیلر. اونلار حضرته باخاندا اونون حالتلرینی اؤزلرینكی‌نین خلافیندا گؤردولر. اونلارین حالی بئله ایدی كی ایش چتین‌لشدیكجه اوزلری‌نین رنگی دَییشیب دیزلری تیتره‌ییردی و اوركلری دؤیونوردو. آما سیّد الشّهداء صلوات الله علیهین و اطرافینداكی بعضیلرین اوزلری، ایشیقلانیردی و اعضالری آراملاشیردی و سینه‌لرینده‌كی نفسلری ساكتلشیردی. بو حالدا بعضیلری بیر-بیرلرینه دئییردیلر: باخین ! بو كیشی اصلاً اؤلومدن قورخمور!
حضرت سیّد الشّهداء اونلارا بویوردو: «عزیز اولادیم و شرفلی انسانلار ! بیر آز ساكتلشین، دؤزون ! چونكی اؤلوم سیزی چتینلیكلردن و مشكل‌لردن، نعمتله دولو جنّته آپاران كؤرپودن باشقا بیر شئی دئییل. سیزین هانسیز زنداندان مجلل سارایا گئتمگی سئومیرسیز؟ بلی ! اؤلوم سیزین دوشمنلریز اوچون سارایدان، زندان و شكنجه‌یه گئمكدن ساوایی بیر شئی دئییل.
آتام پیغمبردن (ص) روایت ائدیب: البته دنیا مؤمنین زندانی و كافرین جنّتیدیر. و اؤلوم بونلاری جنّته آپاران و اونلاری جهنّمه آپاران كؤرپودور. من یالان دئمیرم و منه ده یالان دئییلمه‌ییب». (معانى الاخبار،باب معنى الموت، ص 288)
شیعه و سنّی، پیغمبردن (ص) بئله روایت ائدیبلر كی او حضرت بویوردو: الْجَنَّةُ مَحفُوفَةٌ بِالمَكارِهِ و الصَّبرِ، فَمَنْ صَبَرَ عَلَى المَكارهِ فى الدُّنیا دَخَلَ الجَنَّةَ؛ و جَهَنَّمُ مَحفوفَةٌ بِاللَذَّاتِ و الشَّهَواتِ، فَمَنْ أَعطَى نَفسَهُ لَذَّتَهَا و شَهوَتَهَا دَخَلَ النَّارَ. (مصباح الفلاح، داش چاپ، آخوند ملّا محمّد جواد صافى گلپایگانى‌نین تألیفی ، ص 30 و 31.)
جنّتین یولو چتینلیكلر و اونلارا دؤزومله دولودور، دنیادا الله یولونداكی چتینلیكلره دؤزوب اؤز نفسی ایله جهاد ائله‌ین و چتینلیكلرین قارشی‌سیندا صبر ائله‌ین شخص، جنّته داخل اولار. آما جهنّم یولو شهوتلر و لذّتلرله دولودور، امّاره نفسین طلبلرینه بویون اَیَنلر و نفسلری‌نین شهوتدن طلبینی یئرینه گتیرنلرین عاقبتی جهنّم اودو اولاجاق».
بو شریف حدیثدن انسانین بوتون عمل‌لری‌نین حق یولوندا اولمالی اودوغونو بیلمك اولور و البته حق اساسیندا عمل ائله‌مك‌ده بیر آز چتیندیر.
مثلاً بیری ایسته‌سه یوخسول‌لاری اطعام ائله‌یه، یتیمین الیندن توتا، بونون فعالیّته، زحمته و مال صرف ائله‌مگه احتیاجی وار. ایستیر ناخوشو عیادت ائله‌یه، یول گئدیب اونا هدیّه آپارمالی اونون شكایتینه قولاق آسمالیدیر. یوموشاق دیلینن اونا تسكینلیك وئرمه‌لی صبر و دؤزومه دعوت ائله‌مه‌لیدیر. ناخوشون حالی مناسب اولمادیغی تقدیرده ناهنجار سؤزونه شرافت و صبرله دؤزمه‌لدیر. البته بونلار چتیندیلر و انسان بیر ایش گؤرمك اوچون، عقل و تقوی‌دان آلدیغی گوجله نفسین طلبلرینه مسلط اولمالیدیر.
جماعتله مهربان و صبرلی رفتار ائله‌مك و جاهل آداملارین حركتلری و سؤزلرینه گؤز یومماق، كاسبلارلا اوتوروب دورماق، اونلارلا بیر سفره باشیندا اوتورماق چتیندیر. جماعتین تهمتی، افتراسی، غیبتی و طعنه‌سینه دؤزوب صبر كاساسینی داشدیرماماق و جاهل‌لرله مسالمت ائتمك چتیندیر.
خلاصه بیری ایسته‌سه شرافتلی-پاك یاشاسین، الله-ین امرلریندن قیراغا چیخماسین، جماعتین شادلیغی و غمینده شریك اولسون و شرعیه ریاضتلری ایله نفسینی ادب ائله‌سین، عمرونون باشا باشی چتینلیكلرله دولو اولاجاق و الله آدامی اولوب محكم قدملرله بو یولدا آددیم آتمالی اولاجاق. چونكی بونلار جنّت یولو و نفسین پاكلانماسینا مقدّمه‌دیلر. نفس پاكلانیب مهذّب اولمایینجا جنته گئتمك اولماز.
آما جهنّم، شهوت، عیّاشلیق، و لذّت، یالان و غیبت، خیانت و فسق-فجور، قمار و شرب ایچمك، جماعتین مالی و ناموسونا تجاوز، اهل-عیالین، قونشونو، شریكین، عالمین و امام-پیغمبرین حقّینه تجاوز ائله‌مكله دولودور.
الله آداملاری‌نین بللی اولان خصوصیّتی تقوادیر
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
الله آداملاری‌نین بللی اولان خصوصیّتی تقوادیر
تقوا، الله آداملاری‌نین بللی اولان خصوصیّتی و اخلاق علمی‌نین اساس مبحثلریندن بیریدیر كی قرآندا و اسلامی روایتلرده چوخ تاپیشیریلیب. نیه كی تقوا انسانین وجودونا یئرلشسه، او بیری فضیلتلر ده اونون دالیسینجا گلیب گناها طرف گئتمگه یول وئرمزلر.
حضرت علی (ع) نهج البلاغه‌نین یئتمیش بئشینجی خطبه‌سینده بویورور: حكمتلی سؤزو ائشیدیب اؤیرنن انسانا و هدایته چاغریلیب هدایت اولان انسانا الله رحمت ائله‌سین، هادی و رهبره ال اوزادیب و نجات تاپا، الله-ی‌نین مراقبتیندن بیر لحظه‌ده غفلت ائله‌میه و همیشه گناه‌لاریندان قورخا، خالصلیكله آددیم آتا و یاخشی ایشلر گؤره، آخرتینه ذخیره ییغا و گناهدان اوزاق گزه. همیشه دنیا غرضلرینی كنارا آتا و عوضینده باهالی آخرت متاعسینی اله گتیره. نفسی‌نین طلبلری ایله ساواشا و یئرسیز آرزیلارینی تكذیب ائله‌یه. صبری و مداومتی نجاتی‌نین آتی ائله‌یه و تقوانی اؤلومونون ذخیره‌سی ائله‌یه. آیدین یولدا آددیم آتا و هئچ وقت حقّین آشكار و گئنیش یولوندان كنار اولمایا. بو نئچه گون حیاتی غنیمت سایا و اؤلوم چاتمامیشدان اوّل، اؤزونو حاضرلایا و یاخشی عمل‌لردن آخرتینه ذخیره ائله‌یه».
449 هجرى قمری ایلینده وفات ائتمیش ابوالفتح محمد على كراجكى، «كنز الفوائد» كتابیندا یازیر: امام صادقدن (ع) نقل اولوب امیر المؤمنین علی‌نین (ع) 24 ارزشلی سؤزو وار كی هر بیری‌نین یئر و گؤیلر قدر ارزشی وار. اونلاردان بیری اوستده ذكر اولان خطبه‌دیر.
نهج البلاغه‌یه گؤره، كامل انسان بوتون ارزشلره و اخلاقی فضیلتلره دقّتلی اولار و اونلاری گوجلندیرمگه چالیشار و گئجه-گوندوز الله-ین ذكر و حمدیندن غافل اولماز.
دنیا پرستلیك، انسان سقوطونون اَن بؤیوك عاملی و اونون كمال و سعادت یولوندان منحرف اولماق سببیدیر. اسلامی روایتلرده دنیایا حدسیز علاقه و محبت، بوتون گناهلارین ریشه‌سی ساییلیب. دنیا نعمتلری كمالا طرف وسیله كیمی اولسا چوخ گؤزل بیر شئیدیر آما وسیله‌لیكدن چیخیب هدفه چئوریلیرسه اوندادیر كی جان بلاسی و گناه وسیله‌سی اولاجاق.
نهج البلاغه‌یه گؤره كامل انسان، جماعتله رابطه‌ده، الله سئون ارزشلره اهمیّت وئرر. حضرت علی (ع) كامل انسانین اجتماعی رابطه‌لری باره‌ده بویوروب: «جماعتی پیس لقبلرله چاغیرماز، قونشولاری اذیّت ائله‌مز، اؤزگه‌نین مصیبتینده سئوینمز، یاراماز ایش گؤرمه‌ییب اؤز حدّینی آشماز. سس‌سیز اولماغی اونو غملی ائله‌مز و گولنده، سسی [حددن آرتیق] اوجالماز. اونا ظلم اولورسا الله-ین انتقامی اوچون دؤزوملو اولار. اونون نفسی، الیندن زحمتده آما جماعت امنیّتده اولار. قیامت اوچون اؤزونو زحمته سالار آما جماعتی امنیته و رفاها چاتدیرار. اونون بعضی انسانلاردان اوزاق گزمه‌سی زهد و تقوادان و بعضیلره یاخینلاشماسی مهربانلیق و یوموشاقلیقدان اولار. اونون اوزاق گزمه‌سی خودپسندلیك و غروردان و یاخینلیغی حیله‌دن اولماز».
صله رحم
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
صله رحم
اسلامین ان چوخ اهمیت وئردیگی خصوصلاردان بیری‌ده صله رحم‌دیر. یعنی اقربا‌لار، یاخینلار آراسینداكی مناسبت. بونون یاخشی اولماسی، قارشی‌لیقلی سئوگی، سایغی و یاردیملاشما اساسینا دایانماسیندا‌دیر.
رحم، كلمه اولا‌راق رحمتدن گلیر، رحمت “آجیماق”، “شفقت دویماق” معنا‌لارینی داشییر.
صله، چاتماق، قوووشماق معناسینا گلن وصول كؤكوندن مصدردیر.
ائله ایسه صله رحم، تعبیر اولا‌راق، قیساجا اقربا‌لارا قوووشماق معناسینا گلیر. شرح‌چیلر عطیه (احسان)، شفقت، مرحمت، یاردیم، گؤروشمه، زیارت كیمی دَییشیك معنا‌لاری صله رحمه ایضافه ائدیرلر. داها دییشیك ایفاده ایله یاخینلاریمیزا قارشی دینیمیزین عاید ائتدیگی بیر قسم وظیفه‌لریمیز واردیر كی، بونلارین یئرینه گتیریلیب ایفا ائدیلمه‌سینه صله رحم دئییلمیش‌دیر. مثلاً ایش و اقامت یئریمیز اقربا‌لاردان اوزاق‌لاردا ایسه زامان زامان زیارتلرینه گئتمك، مكتوب یازیب تلفون ائتمك، یاخیندا ایسه آرا-سیرا گؤروشمك، یاردیمیمیزا محتاجسا یاردیم ائتمك، خسته ایسه زیارت ائتمك، بیر مسئله‌سی وارسا ماراقلانماق؛ اوغوروندا تبریك، اوزونتوسونده تسلّی و تعزیه‌ده اولماق، حال-احوال توتماق، سلام وئرمك و س. هامیسی صله رحمه داخیل‌دیر. بوتون بو ساییلان‌لار اقربا‌لار آراسینداكی معنوی باغلاری گوجلندیریر، آرتیریر، اینسانی حیاتا داها چوخ باغلاییر، فردلری خودبین‌لیك، یالنیزلیق كیمی پیس حسّ‌لردن و بونا اوخشار دویغولارین گتیرجگی خسته‌لیك كیمی حال و دوروملاردان قورویار. الله‌ین رضاسینا، رحمتی‌نین تجلّی‌سینه سبب اولار.
صله رحم اؤنجه‌لیكله اقربا‌لارا قارشی طلب ائدیلمیش ایسه ده، قونشولارا، دوست‌لارا، مسلك‌داشلارا، ایش یولداش‌لارینا، دین قارداش‌لارینا و هر نؤع تانیش‌لارا قارشی‌دا وظیفه و بورج قیلینمیش‌دیر. مثلاً، قارشیلاشدیغیمیز بیر مؤمنه، تانیماساق بئله وئریلن بیر سلام، یاشلی بیر كیمسه‌یه یئر گؤسترمه، اوتوبوسدا یئر وئرمه، ییخیلان بیر انسانی قالدیرما، سؤال وئرن كیمسه‌یه آدرس تعریف ائتمه، اجتماعی مناسبت‌لرده گولر اوزلو، خوش سؤزلو اولما، خیرخواه و یاردیم‌سئورلیك گؤسترمه و س. هامیسی بیر صله رحم‌دیر. بو حالدا صله رحمی، بو ساییلانلاردان ساده‌جه بیری اولا‌راق آنلاماق بؤیوك بیر اسكیك‌لیك اولار. عالم‌لر صله رحمین درجه‌لری اولدوغونو، ان یوكسك درجه‌سی‌نین محرم اولان یاخین اقربا‌لار آراسیندا اولدوغونو، بونا رعایتین واجب اولدوغونو سؤیله‌ییرلر. بو گؤروش عمی، دایی اوشاقلاری آراسیندا واجیب اولماز. ان آشاغی درجه‌سینی‌ده سلاملاشما اولا‌راق ایفاده ائدن اولموش‌دور.
جناب-حقّین اینسان‌لار آراسینا بئله بیر باغی قویوب بونا واجب امیرلر آراسیندا یئر وئرمه‌سی، اینسانلارا اولان بؤیوك نعمت و رحمت‌لریندن بیریدیر. فرد و جمعیت‌لرین بیر-بیرلرینی قارشی‌لیقلی اولا‌راق سئومه و سایما‌لاری‌نین مایاسینی صله رحم تشكیل ائدیر. دینیمیز بشری سعادتین واز كئچیلمز شرط‌لریندن اولان صله رحمین تركینی بؤیوك گناه‌لاردان سایمیش‌دیر.
الله تعالی قرآندا بویورور: “اگر (محمددن ص ) اوز دؤندرسه‌ز، سیزدن یئر اوزونده فتنه-فساد تؤرتمك و (جاهلیت دؤورونده اولدوغو كیمی) قوهوملوق تئل‌لرینی قیرماق گؤزلنیلمزمی؟! اونلار (منافق‌لر، فتنه-فساد تؤرَدنلر) الله-ین لعنت ائله‌دیگی، (قولاق‌لارینی) كار و گؤزلرینی كور ائتدیگی كیمسه‌لردیر!”(محمد سوره‌سی، آیه-22-23).
صله رحمین اهمیتینی وورغولایان حدیث چوخدور. اونلاردان بیر نئچه‌سینی ذكر ائدیریك:
“صله رحمی كسن جنّته گیرمز.”
“بیر آدام حضرت پیغمبرین (ص) یانینا گلرك:
“ائی الله-ین رسولو! منیم قوهوم‌لاریم وار. من اونلارا صله رحم ائدیرم، اونلار قارشی‌لیق گؤسترمه‌ییب علاقه‌نی كسیرلر. من اونلارا یاخشی‌لیق ائتدیگیم حالدا، اونلار منه پیسلیك ائدیرلر. من اونلارلا عدالتلی داوراندیغیم حالدا، اونلار منه قارشی جاهل‌لیك ائدیرلر!” دئدی. حضرت پیغمبر (ص) بویوردو:
“اگر دئدیگین كیمیدیرسه، سانكی اونلارا ایستی كول یئدیریر كیمیسن. سن بو شكیلده داوام ائتدیكجه، اونلارا قارشی الله-ین یاردیمی سنینله اولا‌جاقدیر.”
“صله رحم، گؤزل اخلاق، باشقالارییلا یاخشی داورانماق، بؤلگه‌لری آباد، عمرلری اوزون ائدر.”
“یاخینلارا باش چكمك، مالدا زنگین‌لیگی، عائله‌ده سئوگینی، عمرده اوزونلوغو آرتیرار.”
“سندن قوپاندان سن قوپما، سنه پیسلیك ائدنه سن پیسلیك ائتمه، علیهینه بئله اولسا حقّی سؤیله”.
“رسول الله (ص) بویوردو: “رحم عرشه آسیلیدیر، دئییر كی: “كیم منی صله ائدرسه الله دا اونا صله ائتسین. كیم مندن قوپارسا الله دا اوندان قوپسون.”
“رسول الله (ص) بویوردو: “كیم، روزی‌سی‌نین الله طرفیندن آرتیریلماسینی، اجلی‌نین اوزادیلماسینی ایسته‌ییرسه صله رحم ائتسین.”
بو حدیثلره دقّت ائدن عالم‌لر، مسأله‌نی بئله ایضاح ائدیرلر: “عمرون آرتماسی كنایه اولماییب، حقیقت‌دیر.
ابو دردا نقل ائدیر: “رسول الله-ین (ص) یانیندا “كیم صله رحمده اولارسا اجلی اوزادیلار” دئیه ذكر ائدیلدیكده، حضرت (ص) بویوردو: “عمرده زیاده اولماز. الله: “اونلارین اجلی گلیب چاتدیقدا بیرجه ساعت بئله نه دالا قالار، نه ده قاباغا كئچه بیلرلر!” (اعراف 34) بویورماقدا‌دیر. آنجاق كیشی‌نین، اؤزونه وفاتیندان سونرا دعا ائده‌جك خئییرلی ذریّت اولار.”
یئنه مرفوعه بیر حدیثده دئییلیر: “الله، اجلی گلن كیمسه‌نین عمرونو اوزاتماز، عمرون زیاده‌لشمه‌سی صالح ذریّت دئمكدیر”