ابن سینانین مدینه فاضله‌سی
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : اجتماعی
+0 به یه ن
ابن سینانین مدینه فاضله‌سی
بن سینا شفانین اونونجو مقاله‌سینده و نجات کتابی‌نین آخرینده اؤز مطلوب انسانی جامعه‌سی‌نین نئجه‌لیگی باره‌ده دانیشیب و اونو «مدینه عادله» آدلاندیریب.
او ایلاهیّات شفاسیندا «فی عقد المدینة و عقد البیت» آدیندا بیر مبحث ضمنینده مدینه و عایله بناسینی قویماغین نئجه‌لیگی باره‌ده بحث ائلهییب. او بو مبحثده مدینه اهلی‌نین قشرلری و طبقه‌لری و اونا حالکم اولان قانونلار باره‌ده بحث ائلهییب.
شیخ الرئیس همان مقاله‌ده «خلیفه و امام و اوندان اطاعت ائله‌مگین واجبلیگی و سیاستلرین نوعلری، معامله‌لر و اخلاق» آدیندا بحث‌ده آچیب آما اوردا سیاسی نظاملار باره‌سینده دانیشماییب بلکه اؤزونون مطلوب سیاسی سیستمینی توضیح وئریب.
اونون نظرینه گؤره پیغمبرین «عقل قدسی» آدیندا کامل اولموش عقلی اولدوغونا گؤره، معرفت منبعی یعنی فعال عقل ایله مرتبطدیر. بونا گؤره اونون اجتماعی موقعیتی و سیاسی اختیارلاری آیریلاریندان فرقلی و ممتازدیر. ابن سینا اعجاز و نبوّته بوجور باخدیغی اوچون انسانلاری دؤرد یئره بؤلوب:
بیر دسته‌نین نظری قوّه‌سی صفانین بیر حدّینه چاتیب کی انسانی معلّمه احتیاجلاری یوخدور و اونلارین عملی قوّه‌لری بیر حده چاتیب کی متخلیه قوّه‌سی‌نین گوجو ایله ایندی و گله‌جگین اتفاقاتینا آگاه اولورلار و دنیادا معجزه‌لی ایشلر گؤره بیلیرلر. ایکینجی دسته، حدّی قوه کمالینا چاتیبلار آما متخیله قوه کمالینا چاتماییبلار. اوچونجو دسته‌نین نظری قوه‌لری کاملدیر آما عملی قوه‌دن بهره‌سیزدیلر. دؤردونجو دسته ده اؤز هم‌نوعلارینا فقط عملی قوّه سایه‌سینده اوستونلوک تاپیرلار.
حکومت بیرینجی دسته‌نیندیر چونکی اونلاری عقل‌لری واسطه‌سی ایله عقول عالمینده و نفسلری واسطه‌سی ایله طبیعت عالمینده یاشیرلار. بونا گؤره کی اونا تدبیر و تسلط شایسته‌لیکلری وار. سیاسی قدرتین تمشیتی‌ده ایکینجی دسته‌یه عایددیر.
دؤردونجو دسته ده اشرافیته چاتیرلار. اونلار عادی طبقه‌لردن ممتاز اولسالار دا فوق العاده قوه‌لری اولمادیقلاری اوچون فقط عملی فضیلتلری اله گتیرمک اوچون چالیشیرلار.
ائولیلیگین گله‌جگینی گؤرمک اولارمی؟
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : اجتماعی
+0 به یه ن
ائولیلیگین گله‌جگینی گؤرمک اولارمی؟
تحقیقلرین گؤزلنیلمز نتیجه‌لری، ائولیلیکلرین داغلیسماسی‌نین اساس سببینی حیرصلنمک یوخ بلکه تحقیر ائله‌مک و آلچاتماق اولدوغونو، گؤستریر.
ایگیرمی ایل بوندان قاباق «جان گاتمن»، واشینگتون دانشگاهیندا سعادتلی ائولیلیگین عامل‌لرینی آختارماغا باشلادی. او، زوجلاری، عشق آزمایشگاهی آدلاندیردیغی و هر طرفینی مختلف دوربینلرله دولدورموش، مرکزینه چاغیریر کی اونلارین دانیشیقلارینی و آرالارینداکی تعامل‌لرینی تحقیق ائله‌سین.
گاتمن بو تحقیقلرین بعضاً گؤزله‌نیلمز نتیجه‌سینه دایاناراق، موفق یاشاییشلار باره‌ده نئچه کتاب یازیب. بو گؤزله‌نیلمز نتیجه‌لرین بیری‌ده حیرص و غضبین یاشاییشین داغیلماسیندا اساس سبب اولماماسی بلکه تحقیر و آلچاتماغین اصلی سبب اولدوغودور.
جماعتین چوخو، کیشی و آروادین فرقلی دنیالاردان اولدوقلارینی، آرالاریندا اختلافین یارانماسینا اصلی علت بیلسه‌لر ده، گاتمنین تحقیقلری بونو گؤسترمیر. فرقلی دنیایا عاید اولماق، اختلافدا نقشی اولا بیلر آما اختلافا سبب اولا بیلمز. گاتمنین مصاحبه ائله‌دیگی زوجلارین چوخو، ار – آرواد آراسینداکی دوستلوغونو اونلارین آراسینداکی رضایتین اساس علّتی ساییبلار.
گاتمنین مصاحبه‌لردن اله گتیردیگینه گؤره، ائولیلیکلرین یوزه دوخسانی‌نین عاقبتینی بیلمک اولار. اونون تحقیقلری، بوشانمالارین چوخونو مشترک یاشاییشین اوّل یئددی ایلی و 16 الی 20 ایل ائولنمکدن سونرا باش وئردیگینی گؤستریر.
یئکه‌لن باشماقلار
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : اجتماعی
+0 به یه ن
یئکه‌لن باشماقلار
هر گون جور به جور اختراعلار بازارا گلیر، اونلارین بعضیسی یاخشی استقبال ایله اوزلشیرلر. بو اختراعلارین بیری‌ده سایزینی دَییشمک امکانی اولان باشماقلاردیر. بو باشماقلارین مخترعی «کئنتون لی»، بو باره‌ده دئییر: بو باشماقلارین اختراعسی‌نین اساس ایده‌سی، منیم کنیایا اولان سفریمده اولدو. اوردا چوخلو آیاق یالین اوشاقلار گؤردوم. اونلارین باشماق آلماغا پوللاری یوخ ایدی. اطرافدا اولان ایتی شئیلر اونلارین آیاقلارینی کسیب انگل‌لر و میکروبلار اونلارین بدنینه بولاشا بیلردی. ائله اوردا ذهنیمه گلدی کی انعطافلی باشماق دوزلدم. بو انعطافلی باشماقلار اونو گئیَنه سئودیگی سایزی تنظیم ائله‌مگی اجازه وئریر».
بو باشماقلار ایکی کیچیک و بؤیوک سایزدا دوزلیب و هر بیری بئش سایزا قدر بؤیویه بیلر. اونلارین لاپ آز عمرو، بئش ایل اعلام اولوب.
شرقی آذربایجانین شهر و کند جمعیتی‌نین نسبتی یئتمیشه اوتوزدور
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : اجتماعی
+0 به یه ن
شرقی آذربایجانین شهر و کند جمعیتی‌نین نسبتی یئتمیشه اوتوزدور
شرقی آذربایجانین استانداری 1700 دهیاری‌نین اولماسیندان خبر وئریب کندلی‌لرین شهرلره کؤچمه‌سی‌نین آرتماسیندان نگرانچیلیغینی بیلدیریب آرتیردی: شرقی آذربایجانین شهر و کند جمعیتی‌نین نسبتی یئتمیشه اوتوزدور.
اسماعیل جبارزاده شنبه آخشامی تبریزده انقلاب اسلامی مسکن بنیادی‌نین مسئول‌لاری جمعینده، آسایش امکانلاری حاضرلاماقلا کندلی‌لرین کؤچمه‌سی‌نین قارشیسینی آلماغین ممکن اولدوغونا اشاره ائله‌مکله، آرتیردی: متأسفانه تولید مرکزی اولان کندلریمیزده آسایش و اشتغال امکانلاری‌نین یوخلوغو و یا آزلیغی، کندلی‌لریمیزین چوخونون شهرلره کؤچمه‌سینه سبب اولور.
او، کندلردن بؤیوک شهرلره اولان بو کؤچون دایاندیریلماسی‌نین ضرورتینه اشاره ائدیب آرتیردی: کندلی‌لرین شهرلره اولان کؤچو ترسینه چئویرمه‌لی‌ییک چونکی شهره گلن کندلی‌لرین چوخو وضعیتلریندن رضایتلری یوخدور و اونلارین کندلرینه قاییتمالارینا امکانلار یاراتمالی‌ییق.
جبارزاده کئچن ایل بیر میلیارد ایکی یوز میلیون تومن دولتی اعتبارین کندلرده دهیارلار واسطه‌سی ایله خرجلنمه‌سینه اشاره ائلهییب دئدی: مسکن بنیادی کندلرین آبادلاماسینا اولان باخیشینی دَییشمه‌لیدیر و بو زمینه‌ده دهیارلارین کناریندا یئرلشمه‌لی و کندلرده رونق، اشتغال و آسایش یاراتماقدا دانشگاهلارین علمی گوجوندن استفاده ائله‌مه‌لیدیر.
ابو ریحان بیرونی‌نین لقبی هاردان گلیب؟
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : اجتماعی
+0 به یه ن
ابو ریحان بیرونی‌نین لقبی هاردان گلیب؟
ابو ریحان محمد بن احمد بیرونی‌نین دوستونون ریحان آدلی کیچیک بیر قیزی واریدی کی اولدوزلارا و نجوم علمینه چوخ علاقه‌سی واریدی. ابو ریحان اونا بو زمینه‌ده درس وئرمگه رغبت تاپیر و اونون اوچون نجوم علمی باره‌ده «کتاب التفهیم لأوائل صناعة التنجیم » آدیندا تعلیم کتابی یازیر. اوندان سونرا ابو ریحان (یعنی ریحانین آتاسی) آدینا معروف اولور. اونون آتا بابا کندی‌نین آدی بیرون اولدوغو اوچون‌ده بیرونی آدلانیر.
ابو ریحانین «آثارالباقیة عن القرون الخالیة» (کئچمیش عصرلردن قالان اثرلر) کتابیندا مختلف ملّتلرین اهمیتلی واقعه‌لرینی یازیب و بیر-بیریله مقایسه ائدیب. مثلاً بو کتابدا ملّتلرین، یئرین عمرو باره‌ده‌کی نظرلرینی یازیب مقایسه ائلهییب.
ابو ریحان، ابو علی سینا اینن معاصر ایدی و اونونلا مکاتبه ائدردی.
سلطان محمود غزنوی زمانیندا، ابو ریحان سلطان محمودون رکابیندا هند سفرینه گئدیر و اوردا هند و سانسکریت دیلین اؤیرنیر و هند فلسفه‌سی ایله تانیش اولور و سونرالار چوخلو کتابلار سانسکریت دیلیندن عرب دیلینه ترجمه ائلیر.
ابو ریحان علم اؤیرنمگه او قدر دوشگون ایدی کی اؤلوم یاتاغیندا دا علمی بیر مسأله‌نین حلّینه چالیشیردی. اوندان سوروشاندا کی اؤلوم یاتاغیندا بو مسأله‌نی بیلدین بیلمه‌دین نه فرقی وار؟ جواب وئریر: من بو مسأله‌نی حل ائده بیلسم یقیناً داها عالم بو دنیادان گئده‌جگم.
ابو ریحانین اثرلری اکثراً عرب دیلینده اولوب کی اونلاردان بونلاری آد آپارماق اولار: تحقیق مااللهند، التفهیم لاوایل صناعة التنجیم، الجماهر فی معرفة الجواهر، الصیدنة فی الطب، آثار الباقیة عن القرون الخالیة، استیعاب الوجوه الممکنة فی صنعة الاصطرلاب.
ابو ریحان ۲۹ ذیقعده ۳۶۲ قمری (۵ سپتامبر ۹۷۳ میلادی) ایلینده خوارزم یاخینلیغیندا بیرون آدلی بیر کندده دنیایه گلدی. و ۲۷ جمادی‌الثانی ۴۴۰ قمری (۱۳ دسامبر ۱۰۴۸ میلادی)ده غزنه شهرینده دنیایه گؤز یومدو آما قبری‌نین هاردا اولدوغو بللی دئییل.