din xadimi دین خادمی

شیعه‌لرین ایکینجی امامی، امام حسن بن علی (ع)، حضرت علی‌نین (ع) شهادتیندن سونرا هجرتین قیرخینجی ایلینده خلافته چاتدی. او حضرتین قیسا مدتلی خلافت دؤره‌سی، آتاسی‌نین خلافت دؤره‌سی کیمی چوخلو چتینلیکلرله بیر اولدو.1

امام حسنین (ع) خلافت زمانی، جاسوسلارین و منافقلرین بول اولدوغو زمان ایدی.

بئله‌نچی شرایطه باخمایاراق امام حسن (ع) معاویه‌ ایله جنگه تصمیم تودو و بو مسأله‌نی کوفه مسجدینده جماعته اعلام ائله‌دی. آما کوفه اهلی جنگه گئتمکده سوستلوق ائله‌دیلر و فقط عدی بن حاتم آدلی بیر قوجا آیاغا قالخیب کوفه‌لیلر دانلاییب امام حسندن (ع) اطاعت اولاراق نخیله‌یه یولا دوشدو و بیر عده‌ ده اونون دالیسیجان گئتدیلر.2

امام، جماعتی معاویه علیهینه جنگه چاغیراندان سونرا، کوفه‌ده و بصره‌ده معاویه‌نین جاسوسلاری‌نین اولدوغونو بیلدی و ایکیسینی تاپاندان سونرا معاویه‌یه بئله یازدی: «دئیه‌سن جنگ آختاریسان، گؤزله کی تئزلیکده اونو گؤررسن . . .» 3

آما معاویه‌ ظاهرده قوشون ییغیب کوفه‌یه حرکت ائتسه‌ده، آیری برنامه‌سی واریدی. اونون قصدی امام حسنی (ع) ترور ائله‌مگیدی. بو منظورا عمرو بن حریث و اشعث بن قیس و حجر بن الحارث و شبث ربعى‌نی هر بیرینی تک تک بو ایشه مأمور ائله‌دی.

تروریستلرین بیری امامی، نماز اوستو اوخ ایله هدف توتدو، آما امامین پالتاری‌نین آلتیندا کی زره، اوخا مانع اولدو. 4

معاویه‌نین آیری برنامه‌لری‌ده واریدی. او پول و وعده‌لرله امامین قوشونونا نفوذ ائله‌مک ایسته‌ییردی.

امامین کؤمکلری، معاویه‌نین غالب اولماسیندا یوخاری نقشلری واریدی. اونلارین لاپ تأثیرلیسی عبیدالله بن عباس ایدی کی امام اونا اینانیب قوشون باشچیلیغینی اونا تاپیشیرمیشدی.

عبیدالله بن عباس معاویه‌نین وعده‌لری قاباغیندا دایانماییب گئجه‌ ایله 8 مین نفر قوشونلا بیرلیکده معاویه اوردوسونا قوشولدو. 5 بو بیر حالدا ایدی کی حضرت علی (ع) زمانی معاویه‌نین آدامی مکه‌ده اونون ایکی بالاجا اوشاغی‌نین باشینی کسمیشدی.6

سحر واختی نمازا قالخاندا، امام (ع) عبیدالله بن عباسین یوخلوغونو گؤرنده اونون یئرینه قیس بن سعد بن عباده انصارینی باشچیلیغا سئچدی. معاویه اونو دا یولدان چیخارتماغا چالیشسا دا بو ایشی باجارمادی. آما قوشون ایچینده شایعه‌لر سالماقلا اونلاری چاشباش قویدو.7

عبیدالله ابن عباس و آیری باشچیلارین اوز چئویرمه‌سی قوشونون وضعیتینی پریشان ائله‌میشدی. امام مدایندن قوشون ییغماغا گئتسه‌ ده بو ایشه موفق اولمادی کی هئچ بلکه قوشونون بیر عده‌سی عصیان ائدیب او حضرتین خیمه‌سینه یوگوردولر و حتی او حضرتین سجاده‌سینی‌ده یاغمالادیلار. عبدالرحمن ازدى او حضرتین رداسینی چیگنیندن چکیب آلدی. حضرت رداسیز، آتا مینیب ساباطا طرف یوللاندی.

ساباطین مظلم آدلی قارانلیق یئرینه یئتیشنده، جراح بن سنان آدیندا بیر خائن امامین آتی‌نین جیلوونو توتوب دئدی: «حسن، سن‌ده آتان کیمی کافر اولدون.» و زهرلی خنجرینی امامین بودونا ووردو. خنجر سوموگه‌ قدر کسدی.8

نهایتده شرایط امام حسنی (ع) صلحه مجبور ائله‌دی. امام حسن (ع) چوخ مقاومت ائله‌دی آما کؤمکلری‌نین داغیلماسی نتیجه‌سینده صلحه بویون وئردی.9

امام حسن (ع) معاویه ایله صلح ائلیه‌ندن سونرا کوفه حکومتینی بوشلاییب مدینه‌یه گئتدی. اونونلا بئله معاویه او حضرتدن ال چکمه‌دی و نهایتده، خانیملاری‌نین بیرینی توولاییب حضرته زهر ایچدیردی و او حضرت صفرین 28-ده شهادته چاتدی.10

قایناقلار:

[1] - محمد بن نعمان شیخ مفید، الارشاد فى معرفه حجج الله على العباد، سیدهاشم رسولى محلاتى، تهران، علمیه اسلامى، ج2، ص 5

[2] -ابى الفرج اصفهانى، مقاتل الطالبیین، کاظم المظفر،قم، دارالکتاب، ایکینجی چاپ، ص 39

[3] - شیخ مفید، همان

[4] - مجلس، محمد باقر؛ بحارالانوار بیروت ، الوفا، ایکینجی چاپ 1403 ،ج44 ،ص33

[5] - همان ،ص51 و یعقوبى، احمدبن ابى یعقوب؛ تاریخ یعقوبى، محمد ابراهیم آیتى، تهران، علمى فرهنگى نشریاتی، سکیزینجی چاپ ، 1378، ج2، ص141

[6] - یعقوبى، همان، ج2، ص107

[7] - ابوالفداء اسماعیل بن عمره بن کثیردمشقى، البدایه والنهایه، بیروت، دارالفکر، 1407، ج8، ص15

[8] - شیخ مفید، همان، ص8 و ابوجعفر محمد بن جریر طبرى، تاریخ الامم و الملوک، محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالثراث1378، ج5 ص195

[9] - طبرى ، همان

[10] -شیخ مفید، همان، ص12

جماعتله رابطه قورماق، جامعه‌نین اساس اصول‌لارینداندیر و بو ایشده موفق اولان انسانلار یاشاییشلاری‌نین هر مرحله‌سینده داها موفق اولورلار. جماعتله رابطه قورماغین اؤزونه مخصوص اصول‌لاری وار. رابطه قیریلمیش شخص ایله تازادان رابطه قورماق و جامعه‌ده همیشه حقّی دئمک بو اصول‌لارداندیلار.

امام صادق (ع) بویورور: حضرت رسول الله‌ین (ص) قیلینجی‌نین قینیندا بئله یازمیشدی: «سن ایله رابطه‌سینی قیران شخص ایله رابطه قور.»، «سنی محروم ائله‌یَنه بیر شئی باغیشلا.»، «ضررینه اولسا بئله حقّی سؤیله».

حضرت علی (ع) بویورور: «سیزه اولسون بیر بیریزله رابطه‌ و باغیشلاماق، آیریلیقدان و بیر بیریزه دال چئویرمکدن اوزاق اولماق».

جماعت ایله رابطه قورماغین بیر اصولو دا اونلارلا مهربان اولماقدیر. امام کاظم (ع) بویورور: «جماعتله مهربان اولماق عاغلین یاریسیدیر».

قایناقلار:

مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص: 172- یازانی: فضل بن حسن حفید شیخ طبرسی- یئددینجی عصر

نهج البلاغه، 47-جی مکتوب

تحف العقول، ص403

بوتون گناهلار الله‌ین غضبینه سبب اولار آما قرآن کریمین نئچه یئرینده الله تعالی بعضی گناهلاری ساییب اونلاری عذابا لایق بیلیب.

«غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ» «اونلارا غضبلندیغینلردن ساوای». گونون بئش واخت نمازلاریندا، الله‌دان بیزی دوز یولا هدایت ائتمه‌سینی ایستیریک. سونرا دوز یولون، الله اونلارا نعمت وئرنلرین یولو اولدوغونو و الله‌ین غضبینه دچار اولانلارین یولو اولمادیغینی دئییریک. آما الله‌ی غضبلندیرن ایشلر نه‌لردیر؟

الله‌ین غضبی اونون مجازاتی معناسیندادیر یعنی گناهلارین مجازاتی. بوتون گناهلار دا الله‌ین غضبینه سبب اولار. آما گناهلارین هامیسی‌نین الله غضبینه سبب اولماسینا رغماً، نییه قرآندا بعضی شخصلر گناها لایق تانیتدیریلیب؟

قرآندا ««المَغضُوب عَلَیهِمْ» کیمی تانینان قوملار آیریلاریندان داها پیس اولان انسانلاردیلار کی اونلارین عاقبتیندن عبرت گؤتورمک لازمدیر.

قرآندا غضبه لایق گؤرولن قوملارین بیری عاد قومودور. «وَإِلَى عَادٍ أَخَاهُمْ هُودًا قَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَکُم مِّنْ إِلَهٍ غَیْرُهُ أَفَلاَ تَتَّقُونَ» (اعراف/65) عاد قومونا قارداشلاری هودو گؤندردیک. بویوردو: ائی قوم الله‌ا بنده‌لیک ائله‌یین کی سیزین اوچون اوندان باشقاسی الله یوخدور. آیا متّقی اولموزسوز؟»

عاد قومو نوحدان سونرا یمن چؤلونده یاشایان انسانلار ایدی. اونلاری مادی و جسمی جهتدن گوجلو ایدیلر آما اخلاق و ایناملاریندا انحرافلاری واریدی. الله تعالی هود پیغمبری اونلارین هدایتی اوچون گؤندردی. بو جریان قرآنین نئچه سوره‌سینده گلیب کی بیر بؤلومو مبارکه اعراف سوره‌سینده بئله بویورور: «أَوَعَجِبْتُمْ أَن جَاءکُمْ ذِکْرٌ مِّن رَّبِّکُمْ عَلَى رَجُلٍ مِّنکُمْ لِیُنذِرَکُمْ وَاذکُرُواْ إِذْ جَعَلَکُمْ خُلَفَاء مِن بَعْدِ قَوْمِ نُوحٍ وَزَادَکُمْ فِی الْخَلْقِ بَسْطَةً فَاذْکُرُواْ آلاء اللّهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛(اعراف/69) تعجب ائلیرسیزمی کی سیزی (عذابدان) قورخوتماق اوچون الله طرفیندن ذکر، سیزین اؤزوزدن بیریسی طرفیندن سیزه چاتیب. و یادیزا سالین سیزی نوح قومونون یئرینه قویدوغونو و سیزی خلقتده آرتیردیغینی. پس الله‌ین نعمتلرینی یادیزیا سالین بلکه سعادته چاتدیز».

سونرا الله تعالی قرآندا بویورور: «وَأَمَّا عَادٌ فَأُهْلِکُوا بِرِیحٍ صَرْصَرٍ عَاتِیَةٍ* سَخَّرَهَا عَلَیْهِمْ سَبْعَ لَیَالٍ وَثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ حُسُومًا فَتَرَى الْقَوْمَ فِیهَا صَرْعَى کَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ خَاوِیَةٍ؛ آما عاد قومو عصیانکار طوفاندان اؤلدورولدولر. (الله تعالی) اونو، یئددی گئجه سککیز گون اونلارا مسلط ائله‌دی. بو مدّتده او قومو، ایچی بوش خرما آغاجلاری کیمی دوشموش گؤروردون». (الحاقه/ 7 و 8)

عاد قومونون گناهی

پیغمبرلری اونلاردان الله‌ین وئردیغی نعمتلری و گوجو، اؤز یولوندا استفاده ائله‌مه‌سینه چاغیرمیشدی. آما اونلار کؤنزلیک ائله‌ییب دئمیشدیلر: «قَالُواْ أَجِئْتَنَا لِنَعْبُدَ اللّهَ وَحْدَهُ وَنَذَرَ مَا کَانَ یَعْبُدُ آبَاؤُنَا فَأْتِنَا بِمَا تَعِدُنَا إِن کُنتَ مِنَ الصَّادِقِینَ؛(اعراف/ 70) بیزه گلیب دئییرسن کی فقط بیر الله‌ی عبادت ائدک و اجدادیمیزین عبادت ائتدیکلریندن ال چکک. دوز دئییرسنسه وعده وئردیگینی (عذابی) بیزه گتیر». هود جواب وئریر: « قَالَ قَدْ وَقَعَ عَلَیْکُم مِّن رَّبِّکُمْ رِجْسٌ وَغَضَبٌ أَتُجَادِلُونَنِی فِی أَسْمَاء سَمَّیْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَآؤکُم مَّا نَزَّلَ اللّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ فَانتَظِرُواْ إِنِّی مَعَکُم مِّنَ الْمُنتَظِرِینَ؛(اعراف/ 71) دئدی: سیزه الله طرفیندن غضب و پیسلیک گلیب. منله الله‌ین اونلار باره‌ده هئچ امر نازل ائله‌مه‌میش، سیز و اجدادیز قویدوغوز آدلار باره‌ده مجادله ائلیرسیزمی؟ پس گؤزله‌یین من‌ده سیزینله گؤزله‌رم».

بئله‌لیکله « المَغضُوبِ عَلَیهِمْ» مصداقلاریندان بیری عاد قومودور.

بو جریاندان ایکی عبرت آلماق اولار: الله‌ین وئردیگی نعمتلر قاباغیندا شاکر اولماق و اونلاری اؤز یولوندا ایشلتمک. لجاجت و کؤنزلیک ائتمک.

الله، بیرینه نعمت وئردیگی حالدا قدرینی بیلمه‌سه ایلاهی عذابی گؤزله‌مه‌لیدیر. امام علی (ع) بویورور: «جماعت، بیلین الله تعالی سیزه هر نعمت وئریرسه بوینوزا حق گلیر. او حقی، شکر ایله یئرینه گتیریرسز، الله اونو آرتیرار. آما نا شکرلوک ائله‌سز، بیلین نعمت الیزدن آلینار. اولا بیلر بو دنیادا اونون عقوبتین گؤره‌سیز. الله سیزه نعمت وئریب، بو نعمتین دوز یولدا ایشلنمه‌مه‌سیندن قورخون».

عاد قومونون ایکینجی گناهی‌دا حق قارشیسیندا کؤنزلیک ایدی. حضرت هود، اونلاری الله یولوندا حرکت ائله‌مگین دوزلویونه دلیل گتیریردی، آما اونلار قبول ائله‌میردیلر. بیری حق قارشیسیندا کؤنزلیک ائدیر‌سه عذابا دچار اولار.

علامه طباطبایی اؤز «سنن النبی» کتابیندا رسول الله‌ین سیره‌سی باره‌ده بئله یازیر:

امام حسیندن (ع) نقل اولور: «آتامدان، رسول الله‌ین ائوده‌کی رفتاری و نئجه یاشادیغی باره‌ده سوروشدوم». بویوردو: «ائوه گئتمه‌سی اؤز اختیاریندایدی. ائوه گئدنده، زمانینی اوچ یئره بؤلردی؛ بیر بؤلومونو الله عبادتینه حصر ائلردی، بیر قسمتینی عایله‌یه اختصاص وئریردیلر و بیر بؤلومونو ده اؤزلرینه، آما اؤزلرینه مخصوص ائدن واختلارینی‌دا جماعتله پایلاشاردی و خواصین ایشیندن فارغ اولاندان سونرا، جماعتین ایشینه یئتیشردی و اؤزو اوچون اوندان زمان ساخلامازدی.

او حضرتین جماعتله رفتاری ائله‌یدی کی فضل اهلینه آرتیق عنایت ائدردی و هر کسه دینده اولان فضیلتینه گؤره احترام ائدردی. بعضیلری‌نین بیر حاجتی، بعضیلری‌نین ایکی حاجتی و بعضی‌لری‌نین بیر نئچه حاجتی اولاردی. حضرت اونلارا یئتیشردی و اونلاری اؤز ایشلری و جماعتین ایشلری‌نین حلّینه مشغول ائددی. ایشلری‌نین نئجه‌لیگیندن سوروشاردی و لازم اولان سؤزلری اونلارا دئیَردی و بویوراردی: «حاضرلر غایبلره چاتدیرسینلار و منه الی چاتمایانلارین حاجتینی منه چاتدیرسینلار. چونکی الی سلطانا چاتمایانین حاجتینی سلطانا چاتدیران شخصین قدملرینی الله قیامت گونو ثابت و محکم ائلر». او حضرتین مجلسینده بو سؤزلردن باشقا سؤز دئییلمزدی و هئچ کسدن باشقا سؤز قبول ائتمزدی. اونلار فیض و علم اؤیرشمکدن اؤترو حضرتین حضورونا شرفیاب اولاردیلار و بیر شئی اؤیرشمه‌دن داغیلمازدیلار و او مجلسدن قاییداندان سونرا اؤزلرینه گؤره یول گؤستره‌دن اولوردولار».

امام حسین (ع) آیری روایتده بویورور: «آتام امیرالمؤمنیندن (ع) رسول الله‌ین (ص) ائودن ائشیکده‌کی رفتاری باره‌ده سوروشدوم. بویوردو: «رسول الله دیلینی لازم اولمایان سؤزلردن ساخلاردی. جماعتله انسیّت قوراردی و اونلاری اؤزوندن اورکوتمزدی. هر طایفانین بؤیوگونو عزیز سایاردی و اونو اونلارا باشچی قوشاردی. دوستلاری‌نین سوراغینی توتاردی و جماعتدن آرالاریندا اولانلاردان سوروشاردی. یاخشی ایشلری تشویق و قولای ایشلری پیسله‌ییب آلچاق سایاردی. ایشلرده اعتدالی رعایت ائدردی، افراط تفریطه دوشمزدی. جماعتدن غافل اولمازدی مبادا اونلار منحرف اولالار. حقدن آلچاق گلمزدی و آرتیغینا دا تجاوز ائله‌مزدی. او حضرتین اطرافینداکیلار جماعتین یاخشیلاری ایدیلر و حضرتین نظرینده اونلارین اَن یاخشیسی مسلمانلارا داها خیرخواه و داها اورک یاندیرانی ایدی و اونلارین اَن بؤیوگو، دینی قارداشلاری ایله داها آرتیق همکارلیق ائله‌ین و دردلَشَن ایدی».

امام حسین (ع) بویورور: «آتامدان رسول الله‌ین (ص) مجلسیندن سوروشدوم. بویوردو: «او حضرت هئچ مجلسده الله یادی اولمادن اوتوروب دورمازدی. مجلسلرده اؤزونه مخصوص یئر سئچمزدی و بو ایشدن‌ده نهی ائلردی. هر هانسی جَمعه داخل اولاندا بوش اولان یئرده اوتوراردی و آیریلارینا دا بئله ائتمگی امر ائلردی. مجلسده‌کیلرین هامیسی‌نین حقّینی ادا ائلردی و اونلارین هئچ بیری رسول الله یانیندا آیریسی‌نین اوندان داها عزیز اولماسینی حسّ ائله‌مزدی. هر کسله دانیشسایدی اونون قالخیب گئتمه‌سینی گؤزلردی. (اونون سؤزونو کسیب گئتمزدی.) اوندان حاجت ایسته‌ین، حاجتینه چاتمامیش یا دا او حضرتدن اورگی قئییم اولماسینا سبب اولان بیر سؤز ائشیتمه‌میش قاییتمازدی. اونون یاخشی خصلتی هامی‌یا شامل ایدی. بیر حدّه‌جن کی هامی اونو اؤزلرینه مهربان آتا بیلردیلر. هامی، حق قارشیسیندا اونون یانیندا یکسان ایدی. اونون مجلسی حلم، حیا، صداقت ‏و امانت مجلسی ایدی. اوردا بیری‌نین سسی اوجالمازدی و هئچ کسین آبریسی گئتمزدی. بیری‌نین‌ده سهوی اولسایدی آیری یئرده دئییلمزدی. مجلس اهلی بیر بیری ایله عدالتلی رفتار ائلردیلر. و دوستلوقلاری تقوا اساسیندا اولاردی. متواضع ایدیلر. بؤیوکلره احترام ائلردیلر و کیچیکلره مهربان ایدیلر. احتیاجی اولانلاری مقدم ائلردیلر و غریبلردن موغایات اولاردیلار».

حضرت بویورور دئدیم: «پیغمبرین (ص) سیره‌سی مصاحبلرله نئجه‌ ایدی؟ بویوردو: «همیشه اوزو گولر و خوش اخلاق ایدی. چوخ گولن، باشی بوش، پیس آغیز، عیب آختاران، یالتاق و خشن دئییلدی. رغبتی و میلی اولمایاندان غفلت ائلردی. آرزیلیلار اوندان مأیوس اولمازدیلار. اؤزونو تأکیداً اوچ شئیدن اوزاق ساخلاردی: «جدل و سؤز گولشدیرمک، چوخ دانیشماق و فایداسیز سؤز دانیشماق». جماعت باره‌سینده ده اوچ شئیدن اوزاق گزردی: «هئچ کسی دانلامازدی، بیری‌نین سهولرینی آختارمازدی، هئچ کسین عیبی‌نین دالیسینی توتمازدی». ثواب و فایداسی اولمایان یئرده سؤز دئمزدی. سؤز دانیشاندا مجلس اهلی باشلارینا قوش قونموش کیمی ساکت و حرکتسیز قولاق آساردیلار. حضرت سؤزونو قورتاراندان سونرا دانیشیغا باشلاردیلار و او حضرتله سؤز گولشدیرمزدیلر. بیری دانیشاندا سؤز باشا چاتینجا هامی ساکتجه اونا قولاق آساردیلار. حضرتین محضرینده نوبه‌ ایله دانیشاردیلار. مجلسین گولدویو شئیه گولردی و اونلارین تعجب ائله‌دیگینه تعجب ائلردی. غریبه‌لرین ایستگی و دانیشیقلاریندا اولان ادبسیزلیگه، صحابه‌نین مزاحم شخصی جلب ائله‌یه‌نه‌ قدر دؤزردی. بویوراردی: «حاجتلی بیرینی گؤرسز اونا کؤمک ائله‌یین». تشکر ائله‌مک قصدی ایله اولماسایدی، بیری‌نین مدحینی و تعریفینی قبول ائله‌مزدی. حدّینی آشماسایدی بیری‌نین سؤزونو کسمزدی، حدّی آشیلان زمان اونو نهی ائله‌مکله و یا قالخماقلا اونون سؤزونو کسردی».

امام حسین (ع) بویورور: «سونرا رسول الله‌ین ساکتلیگیندن سوروشدوم. آتام بویوردو: «او حضرتین ساکتلیگی، دؤرد ستونا دایانمیشدی: حلم، حذر، تقدیر و تفکر. تقدیرده ساکتلیگی بو ایدی کی جماعتی بیر گؤزده گؤرردی و هامی‌نین دانیشیغینا بیر اندازه قولاق آساردی. تفکرده ساکتلیگی بو ایدی کی فنالی و فناسیز شئیلر باره‌سینده دوشونردی. حلمده ساکتلیگی‌ده دؤزومله حلم بیرلیکده اوندا اولاردی ائله کی هئچ زاد اونو غضبلندیرمزدی و اؤزوندن چیخارتمازدی. حذرده ده ساکتلیگی دؤرد موردده ایدی: آیریلارین اوندان تبعیت ائله‌مه‌سی اوچون یاخشی ایشلر گؤرردی. آیریلارین اوزاق گزمه‌سی اوچون پیس ایشلردن اوزاق گزردی. امّتین اصلاحینا دوز یول گؤسترمک اوچون چالیشاردی و دنیا و آخرتین خیری اولان ایشه اقدام ائلردی.