دینی تعلیمات معاصیرلیكله ضدّیت تشكیل ائتمیر
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
دینی تعلیمات معاصیرلیكله ضدّیت تشكیل ائتمیر
مدرن دنیانین جریانلاری ایله منطبق اولان دینی تعلیماتدان تازا آنلاییشلار، معاصرلیكله ضدّیت تشكیل ائتمیر. بعضی مدرنیزاسیون فكر صاحبلری‌نین اینانجینا گؤره معاصیرلیك سكولاریزمله ال-اله‌دیلر و برابر اولماغا محكومدولار بیر حالدا كی بعضی جامعه‌لرده بئله اولمور.معاصرلیك اون سككیزینجی عصردن باب اولان بیر اصطلاحدیر و اوندان نظرده توتولان تجربی علمی تأیید دامغاسی وورولان باخیشلارا اوز گتیرمكدیر كی حقیقتده عقل و منطقله بیر باشا رابطه‌ده‌دیر. اونون اساس دَیَرلری مادّی باخیشلارلا تطبیق یئیه بیلن علمی باخیشلارا دایانیر.
سكولاریزم غیر سماوی یول‌لارین دالیسیجا اولدوغو اوچون بو جهتدن معاصرلیكله داها مطابق گؤرونور آما اونونلا تماماً وحدت تشكیل وئرمیر. اولا بیلر معاصرلیكده معنوی و دینی باخیشلاردان عمله گلن نظریه‌لر اولسون كی سكولاریزم اونلارلا موافق اولماسین. بو مقامی‌دا نظره آلماق لازمدیر كی هر عصرین اؤز معاصر نظرلری وار و زمان كئچدیكجه اونلار سنّته چئوریلیر و سكولاریزم دایره‌سیندن خارج اولور.
تاریخ بویو هر عصرین دینی دوشونجه‌لری او عصرین دین عالملری و خادملری دوشونجه‌سی تأثیرینده اولوب. بو جهتدن معاصرلیك هر عصرده مترقّی دینی باخیشلاردان فایدالانیب و بونلار بیر-بیری‌لری ایله ضدیّت تشكیل ائله‌میر.
مسجدالنبی اسلام صدریندن ایندیه قدر
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
مسجدالنبی اسلام صدریندن ایندیه قدر
رسول الله (ص) یثربه داخل اولاندا، بوتون طایفالار و بؤیوكلر حضرتین اونلارین ائوینه وارد اولماقلارینی ایستیردیلر. آما او حضرت بویوردو: او یئرده متوقّف اولاجاق كی دَوه‌سی دیزه چؤكه. دَوه ده ایندی مسجدالحرام اولان یئرده دیزه چؤكدو. دَوه‌نین دیزه چؤكمه‌سینه لاپ یاخین ائو، ابو ایّوب انصاری‌نین ائوی ایدی. او ائوین، بیری-بیری‌نین اوستونده اولان ایكی اوتاغی واریدی. حضرت اوردا اقامت بویوردو.
اوّلده حضرت آشاغی مرتبه‌ده و ابو ایّوب عیالی ایله بیرلیكده اوست اوتاقدا ایدیلر. بیر مدّت سونرا ابو ایّوب پیغمبرین باشی اوستونده اوتوردوغوندان كراهتینی بیلدیریب یئرلری‌نین دگیشمه‌سینی ایسته‌دی، آما پیغمبر (ص) قوناق و گئد-گلی‌نین چوخ اولدوغو اوچون همان شرایطی داها راحت بیلدی.
پیغمبرین (ص) اقامت بویوردوغو محلّه، منطقه‌نین اورتالاریندا یئرلشیردی –شرقی و غربی حرّه و احد و قبا آراسیندا- بو مسأله اورانین مسجد اولماسینا اساس سببلردن بیری اولدو.
او یاخینلیقدا مسجد اوچون نظرده آلینان یئرین بیر بؤلومونده غرقد و نخل آغاجلاری واریدی و بیر بؤلومو ده قبرستانلیغیدی. بیر بؤلومو ده سهل و سهیل آدیندا ایكی یتیمین ایدی كی پیغمبر (ص) ولی‌لریندن آلدی و مسجد دوزلتمگه حاضرلادی.
پیغمبرین (ص) بنا ائتدیگی مسجدین اوزونلوغو 70 ذراع و اَنی 60 ذراع (تقریباً 1050متر مربع) و اوجالیغی 1.75 متر ایدی. مسجدین اوّل بناسی نخل آغاجی‌نین تنه و یارپاقلاری ایله اولدو. آما زمان بویوندا دفعه‌لرله گئنیشلنیب بو گونكی كیمی اولوب.
هجرتین یئددینجی ایلینده مسلمانلارین سایی چوخالدیقجا مسجدین ان-بویو چوخالدی و مساحتی تقریباً 2475 متر مربعه چاتدی.
هجرتین اون یئددینجی ایلینده مسلمانلارین سایی چوخالماقلا ایكینجی خلیفه مسجدین اطرافینداكی ائولری آلیب مسجده ضمیمه ائتدی. مسجدین مساحتی 3575 متر مربعه چاتدی و اونون بؤیومه‌سی ایله تازا قاپیلار اونا قویولدو.
هجرتین 29-جو ایلینده ده اوچونجو خلیفه مسجدی گئنیشلندیریب 4071 متر مربعه چاتدیردی. عثمان مسجدین عمومی وضعیّتین دگیشیب اونون بناسیندا یونولموش و ناخیشلی داشلاردان استفاده ائله‌دی و مسجدین اؤن طرفینده امام جماعتین دوردوغو یئرده، مقصوره (كیچیك غرفه) دوزلتدیردی كی عمر بن خطابا حمله اولدوغو اتفاق بیر داها باش وئره بیلمه‌سین و امام جماعت محفوظ یئرده دورسون.
هجرتین 88-جی ایلینده ولید بن عبدالملك زمانی عمر بن عبدالعزیزین مدینه والیسی اولاندا مسجد چوخ توسعه تاپدی. ولیدین امری ایله پیغمبرین (ص) مرقدی‌نین دؤره‌سینه دیوار چكیلیب او طرفدن‌ده مسجدین مسحاتینه آرتیریلدی و مسجد 7400 مربعدن آرتیق اولدو. سقفی‌نین اوجالیغی 12 متره چاتدی. مسجدده ایشله‌نن بزكلر و داشلار اونو او گونون جزیرة العربینده تایی اولمایان بیر بنایا تبدیل ائله‌دی.
عباسی خلیفه‌سی مهدی، هجرتین 161 یا 162-جی ایلینده مسجدین توسعه‌سینه اقدام ائله‌دی. اونون مسجده آرتیردیغی مساحت 2450 متر مربع اولدو.
هجرتین اونونجو عصرینده ده عثمانلی سلطانلاری مسجدین توسعه‌سینه ال ووردولار. هجرتین 938-جی ایلینده سلطان سلیمان مسجدین تازادان تیكیلمه‌سینده بیر ایشلر گؤرسه‌ده اساس توسعه‌نی بیرینجی سلطان حمید، هجرتین 1265-جی ایلینده باشلادی. اون اوچ ایل بویوندا مسجد چوخ گؤزل و دواملی تیكینتی ایله تازادان بنا اولوندو. بو بنا مسجدین گؤردویو لاپ محكم بنا ایدی. اوندان سونراكی سلطانلار دا مسجدین آبادلیغینا چالیشدیلار و نهایت مسجد بو گونكی دورومونا گلیب چاتدی.
قربان بایرامی گئجه‌سی و گونونون عمل‌لری
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
قربان بایرامی گئجه‌سی و گونونون عمل‌لری
قربان بایرامینا اضحی بایرامی‌دا دئییلیر. اضحی كلمه‌سی ضُحی‌نین جمعیدیر. ضحی، گونون چیخماسی آنینا دئییلیر. حاجیلار قربانلارینی گون چیخان آندا ائله‌دیكلری اوچون ذی الحجه‌نین اونونجو گونونه كی گون اورتادان اوّل قربان كسیلیر «اضحی بایرامی» دئییلیر.قربان كلمه‌سی‌نین ریشه‌سی اولان قرب كلمه‌سی، قرآندا چوخ گلیب آما «قربان» كلمه‌سی فقط ایكی دفعه گلیب.
قرآندا بعضی كلمه‌لر وار كی «قرب» سؤزوندن آلینماییب آما روایتلر و اونلارین دالیسیجا تفسیرلرده او كلمه‌لردن قربان بایرامی، قربانلیق و ... تفسیر و تعبیر اولونوب. بعضی مفسّرلر «شاهد و مشهود» سؤزلری باره‌ده چوخلو نظرلر وئریبلر. بیرینده بئله دئییرلر: شاهد قربان بایرامی و مشهود عرفه گونودور. هابئله «و الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ» آیه‌سی‌نین تفسیرینده جابرین پیغبردن (ص) نقل ائله‌دیگی بو سؤز نقل اولوب: ««الشّفع»دن قربان بایرامی و «الوتر»دن عرفه گونو نظرده توتولوب.
كوثر سوره‌سی‌نین «فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ» آیه‌سی باره‌ده مفسّرلرین چوخونون نظرینه گؤره بو آیه‌ده‌كی صلاة‌دان نظرده توتولان قربان بایرامی نمازی و «وَ انْحَرْ»دن ده حیوان كسمه‌سی نظرده توتولوب.
اماملاردان (ع) نقل اولان روایتلرده ده قربان بایرامیندا قربان كسمگه توصیه اولوب. امام موسی بن جعفر (ع) آتاسی امام جعفر صادقدن (ع) نقل ائدیب بویوردو: على بن ابى طالب (ع) ایل بویو دؤرد گئجه‌سینی عبادته آییران شخصدن خوشو گلردی: فطر گئجه‌سی، قربان گئجه‌سی، نیمه شعبان گئجه‌سی و رجب آیی‌نین اوّل گئجه‌سی.
روایت اولوب رسول الله (ص) قربان و فطر بایراملاریندا –هوا نه قدر ایستی و یا سویوق اولسایدی- بُرد گئییب عمامه قویاردی. هابئله رسول الله (ص) فطر و قربان نمازینا چیخاندا اوجادان تكبیر دئیَردی. هابئله امام صادق (ع) بئله بویوروب: سنّت بئله‌دیر كی انسان فطر بایرامی نمازینا گئتمه‌میش و قربان بایرامی نمازیندان سونرا افطار ائلیه.
حجده اولمایانلارا قربان كسمك مستحب عمل ساییلیر آما اونا چوخ تأكید اولوب. روایتده گلیب: امّ سلمه پیغمبرین (ص) یانینا گلیب دئدی: « ای رسول الله اضحی بایرامی یئتیشیر و من قربانلیغا پولوم یوخدور. بورج آلیب قربان كسه بیلرم؟» پیغمبر (ص) بویوردو: بورج آل چونكی او اؤدنمیش بورجدور.
قربانلیق دعاسی:
نقل اولوب امیرالمؤمنین (ع) قربانلیق ذبح ائدنده بئله بویوراردی: «بسم اللَّه وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنِیفاً مسلماً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِینَ، إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُكِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، اللّهمّ منك و لك» یعنی الله آدی ایله ائله بیرینه اوز گتیرمیشم كی گؤیلری و یئری یارالدیب بیر حالدا كی اؤز دینیمده خالص و مسلمانام و مشركلردن دئییلم. البته منیم نمازیم، عبادتیم، قربانلیغیم، یاشاییشیم و اؤلوموم عالملری یارالدان الله-یندیر. ای الله بو قربانلیق سندن و سنین اوچوندور.» سونرا بئله بویوراردی: «ای الله بو قربانلیق رسولونون طرفیندندیر». سونرا اونو ذبح ائلردی و بیر آیری قوچ‌دا اؤز طرفیندن ذبح ائلردی.
تمتع حجی‌نین قربانلیغی‌نین بیر سری حكملری و شرطلری وار. او جمله‌دن قربانلیغی كسن اونو اوچ یئره بؤلمه‌لیدیر: بیر بؤلومونو اؤزونه گؤتوره، بیر بؤلومونو هدیه وئره و اوچونجو بؤلومونو صدقه وئره.
امام جعفر صادقدن (ع) سوروشدولار: «قربانلیق اتینی نه ائدك؟» بویوردو: « حضرت على بن الحسین و حضرت امام حسن (علیهم السّلام) اونون اوچدن بیرینی قونشولارا گؤندرردیلر. اوچدن بیرینی یوخسوللارا وئرردیلر و اوچدن بیرینی ائو اهلینه ساخلاردیلار.
فقیهلرین بعضیسی یوخسوللارین سهمینی وئرمگی لازم بیلیب قالان ایكی‌سینی مستحب بیلیبلر.
قربان بایرامی نمازی‌نین نئجه‌لیگی
قربان بایرامی نمازی‌نین بیر سئری آدابی وار. بایرام نمازی، اوستو آچیق یئرده قیلینمالیدیر. [مدینه‌ده اولونسا] مصلی‌یا گئتمه‌میش ایكی ركعت مستحب نماز قیلینمالیدیر. نمازا رسول الله (ص) و أمیرالمؤمنین (ع) كیمی گئتمك؛ یعنی آغ عمامه باغلانیب بیر طرفینی سینه‌نین قاباغینا و بیر طرفینی باشین دالیسینا آتیلسین، دؤرد دفعه تكبیر دئییلسین (اللَّه اكبر، اللَّه اكبر، اللَّه اكبر على ما هدانا، اللَّه اكبر على ما رزقنا من بهیمة الانعام، و الحمد للَّه على ما ابلانا) قاییداندا نمازا گئدیلن یولدان یوخ بلكه آیری یولدان قاییدیلسین.
قربان بایرامی نمازی امامین (ع) و یا اونون خاص نائبی حضوروندا واجب، آما بو عصرده (غیبت عصرینده) مستحبدیر.
فطر و قربان بایرامی نمازی ایكی ركعتدیر. بیرینجی ركعتده حمددن سونرا بئش دفعه تكبیر دئییلیب هر تكبیرده بیر قنوت و بئشینجی قنوتدان سونرا آیری تكبیر دئییب ركوعا گئدر. ایكی سجده‌دن سونرا قالخیب ایكینجی ركعتده دؤرد تكبیر دئیَر و هر تكبیردن سونرا قنوت اوخویار و بئشینجی تكبیردن سونرا ركوعا گئدیب ركوعدان سونرا ایكی سجده ائدیب تشهد وئریب سلام وئرر.
فطر و قربان بایرامی نمازی‌نین قنوتوندا هر نه اوخونسا اولار آما بو دعانین اوخونماسی یاخشی اولار: «اللّٰهُمَّ اهْلَ الْكِبْرِیاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ اهْلَ الْجُودِ وَ الْجَبَروتِ وَ اهْلَ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ اهْلَ التَّقْوىٰ وَ الْمَغْفِرَةِ اسْأَلُكَ بِحَقِّ هٰذا الْیَوْمِ الَّذِى جَعَلْتَهُ لِلْمُسلِمینَ عیداً وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ذُخْراً وَ شَرَفاً وَ كَرٰامَةً وَ مَزیداً انْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ انْ تُدخِلَنى فی كُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ انْ تُخْرِجَنِى مِنْ كُلِّ سُوءٍ اخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً و آلَ مُحَمَّدٍ صَلَوٰاتُكَ عَلَیْهِ وَ عَلیْهِمْ اللّٰهُمَّ إِنِّی اسْألُكَ خَیْرَ ما سَأَلَكَ بِهِ عِبٰادُكَ الصَّالِحُونَ وَ اعُوذُ بِكَ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ عِبٰادُكَ الْمُخْلَصُونَ»
شیعه فقیهلری‌نین فتواسینا اساساً ایلین ایكی گونونده اوروج توتماق حرامدیر: قربان بایرامی (ذی الحجه‌نین اونونجو گونو) فطر بایرامی (شوّالین بیرینجی گونو)
قربان بایرامی گئجه‌سی‌نین مهم عمل‌لریندن بیری‌ده امام حسینین (ع) زیارتی‌دیر.
اسلامین آزاد دوشونجه ایله مشكلی یوخدور
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
اسلامین آزاد دوشونجه ایله مشكلی یوخدور، بلكه بو مسلمانلار و اسلام شناسلاردی‌كی بعضاً آزاد دوشونجه ایله مشكل‌لری اولور. آزاد دوشونجه‌نین اساس مانعلری‌نین بیری شخصیّتلرین حددن آرتیق مهم اولماسیدیر كی منطق قایدالارینی آیاقلاییب شخصیتلری حفظ ائلیریك.
بیر قضیه‌ده صغری، كبری و منطقی شرایطین مجموعسوندان بیر نتیجه اله گلیر. آما بو الزاماتدان علاوه كی عقله و منطقه مربوط اولور، آیری و اضافه مانعلر قویولاندا حقیقتده آزاد دوشونجه‌نین یولو باغلانیر.
اسلام هئچ جوره آزاد دوشونجه ایله مشكلی یوخدور بلكه بو مسلمانلار و اسلام شناسلاردیلار كی معمولاً آزاد دوشونجه‌یه مانع اولورلار. قرائتلر فرقلی اولا بیلر، تفسیرلر فرقلی اولا بیلر. مثلاً من اسلامی اؤز قرائتیمله حق بیلیرم. ایندی بیر آیریسی منیم قرائتیمله فرقلی نظریه‌لر مطرح ائله‌سه من اونونلا مخالفته باشلایاجاغام. حقیقتده اونون نظریه‌سی ایله مخالفت ائدن منم، اسلام یوخ. اسلام، الله اراده‌سیندن باشقا هئچ نه دئمیر. الله‌ین اراده‌سی‌ده بئله‌دیر كی انسان عقل و دوشونجه‌سینی ایشه سالسین و آزاد دوشونسون. بو الله مشیّتیدیر، بیزیم اونون قارشیسیندا دایانماغا حقّیمیز یوخدور. «لا اكراه فی الدین».
الله‌ین اراده‌سی بونا شامل اولوب كی بیز منطق، قرآن و استدلال چرچیوه‌سینده دوشونك. آما بو دوشونجه‌نین محصولو فلان كسین نظریه‌سی ایله مطابق اولمالیدیر یا یوخ؟ دا بونو دئمك اولماز. نتیجه هر نه اولسا اونا احترام قویماق لازمدیر.
بوتون فقیه‌لر و فیلسوفلار اسلام مفسّری‌دیلر و من بونا ملتزم دئییلم كی حتماً جناب عمرو و یا جناب زیدین نظریه‌سی ایله مطابق اولان نتیجه‌یه یئتیشم. بعضاً بیر نظریه مطرح اولار و منطق چرچیوه‌سیندا دفاع اولونار بیری‌نین‌ده سؤزو اولسا منطق یولو ایله جواب وئرمه‌لی‌دیر آما متأسفانه بعضاً شخصیّتلره منطقدن آرتیق اهمیّت وئریلدیگینه گؤره آزاد دوشونجه‌یه میدان وئریلمیر.
امام رضانین (ع) مختلف دین عالملری ایله معروف مناظره‌لری
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
امام رضانین (ع) مختلف دین عالملری ایله معروف مناظره‌لری
حضرت امام رضا (ع) مروده اولدوغو قیسا مدّت بویوندا آیری دینلرین عالملریله چوخلو مناظره‌سی اولدو كی اونلارین اَن مشهورو مسیحی «جاثلیق» و یهودی «رأس‌الجالوت» ایله ایدی.بو مناظره‌لری شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا كتابیندا و مرحوم علامه مجلسی بحار الانوار كتابی‌نین 49-جو جلدینده عیون كتابیندان نقل ائدیب. بو مناظره‌لر مسند الامام الرضا كتابی‌نین 2-جی جلدینده ده نقل اولوب.
او حضرتین یئددی معروف مناظره‌سی وار كی بوردا اونلارین ایكیسینه اشاره ائدیلیر.
مناظره‌لر بونلاردیر:
1. بؤیوك مسیحی عالم جاثلیق ایله مناظره
2. بؤیوك یهودی عالمی رأس الجالوت ایله مناظره
على بن موسى الرضا ـ علیه‌السلام ـ مأمونا داخل اولاندان سونرا او، مخصوص وزیری فضل بن سهله مختلف مكتبلرین عالملرینی مجلسه و مناظره‌یه چاغیرماغا امر ائله‌دی.
فضل بن سهل اونلاری چاغیردی و هامیسی ییغیشاندان سونرا مأمونون یانینا گلیب هامیسی‌نین حاضر اولدوغونو خبر وئردی.
مأمون دئدی: «هامیسی داخل اولسون». هامیسی گلندن سونرا اونلارا خوش گلدین دئییب آرتیردی: «من سیزی خیر ایش اوچون چاغیرمیشام. سئویرم مدینه‌دن تازا گلمیش عمی اوغلوملا مناظره ائلیه‌سیز. صاباح هامیز منیم یانیما گلین و هئچ بیریز غایب اولمایین». هامیسی قبول ائدیب گئتدیلر.
حسن بن سهل نوفلى دئییر: « امام على بن موسى الرضانین (ع) نزدینده صحبته مشغول ایدیك كی حضرتین خادمی یاسر ایچری گلیب دئدی: «مأمون سیزه سلام گؤندریر و دئییر: «قارداشین سنه قربان اولسون! مختلف مكتبلر و دینلرین اصحابی و اربابی مجلیسیمیزه ییغیشیبلار. زحمت قبول ائله‌سیز صاباح بیزیم مجلسه گلیب اونلارین سؤزلرینی ائشیدین. مایل اولماساز دا اصرار ائتمیرم، یئنه مایل اولساز بیز سیزین نزدیزه گلریك و بو بیزیم اوچون آساندیر».
امام ـ علیه‌السلام ـ قیسا و معنالی بیر سؤزله بویوردولار: «منیم سلامیمی اونا چاتدیر و دئنه بیلیرم نه ایستیرسن ! من ان‌شاءالله صاباح سیزین یانیزدا اولاجاغام»
امامین دوستلاریندان اولان نوفلی دئییر: «یاسر مجلسدن چیخاندان سونرا امام ـ علیه‌السلام ـ منه باخیب بویوردو: «سن عراق اهلی‌سن و عراقلیلار ظریف و عاغیللی اولارلار، بو باره‌ده نه دوشونورسن؟ مأمونون شرك اهلی و مذهبلرین عالملرینی بیر یئره ییغماقدان نه نقشه‌سی اولا بیلر؟»
نوفلی دئییر: «عرض ائله‌دیم ایستیر سیزی امتحان ائله‌سین و سیزین علمیزین اندازه‌سی‌نین نه قدر اولدوغونو بیلسین. آما ایشینی ضعیف بینووره اوستونه قویوب، الله-ـا آند اولسون پیس نقشه تؤكوب».
امام ـ علیه‌السلام ـ بویوردو: «نه ایش گؤرور و هانسی نقشه‌نی تؤكوب؟»
نوفلی دئدی: «كلام علمی‌نین عالملری بدعت اهلیدیلر و مسلمان عالملریله مخالفدیلر. نییه كی عالم واقعیّتلری دانماز، آما بونلار دانماق و سفسطه اهلیدیلر. الله-ین بیرلیگینه دلیل گتیرسن قبول ائتمزلر. حضرت محمدین (ص) الله رسولو اولدوغونو دئسن، اونون رسالتینی ثابت ائتمه‌نی ایستیه‌جكلر. خلاصه اونلار مغالطه‌یه ال آتیب او قدر سفسطه ائلرلر كی انسان سؤزوندن ال چكسین. سنه قربان اولوب بونلاردان اوزاق اول!»
امام ـ علیه‌السلام ـ گولومسه‌ییب بویوردو: «ای نوفلی، قورخورسان منیم دلیل‌لریمی باطل ائدیب یولو منه باغلایالار؟»
نوفلی جواب وئردی: «الله-ـا آند اولسون كی یوخ! منیم سنه گؤره قورخوم یوخدور. اومیدیم وار الله سنی اونلارا غالب ائلیه».
امام ـ علیه‌السلام ـ بویوردو: «ای نوفلی سئویرسن بیله‌سن كی مأمون گؤردوگو ایشدن پشیمان اولاجاق؟»
نوفلی دئدی: «بلی»
امام ـ علیه‌السلام ـ بویوردو: « تورات اهلی قاباغیندا منیم استدلال‌لاریمی توراتلاریندان ائشیدنده، انجیل اهلی قاباغیندا انجیلله، زبور اهلی قاباغیندا زبورلا و روم اهلی قاباغیندا روم دیلی ایله و مختلف مكتبلرین تابعلری قاباغیندا جوابلارینی اؤز دیللرینده ائشیدنده، بلی هر بیر دسته‌نی آیریجا باطل ائله‌دیگیمده، بیر جور كی اؤز مذهبلرین بوشلاییب منیم سؤزومو قبول ائله‌دیلر، او زمان مأمون نظرده توتدوغو مقاما مستحق اولمادیغینی بیلر! اوندا پشیمان اولاجاق و الله‌دان سووای هئچ حركت و گوج یوخدور؛ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَةاِلا بِالله ِ الْعَلِىِّ الْعَظِیْم ِ»
نوفلی دئییر: «سحر اولدوغوندا فضل بن سهل، امامین ـ علیه‌السلام ـ حضورونا گلیب دئدی: «قربانین اولوم، عمی اوغلون (مأمون) سیزی گؤزلور و جماعت اونون یانیندا حاضردیلر. بو باره‌ده نظریز نه‌دیر؟»
امام ـ علیه‌السلام ـ بویوردو: «سن قاباقدا گئد من‌ده ان‌شاءالله گلرم. سونرا دستماز آلیب و سویقی شربتی (اوندان دوزلن مخصوص شربت) ایچیب بیزه ده وئردی ایچدیك. سونرا او حضرتله چیخدیق كی مأمونا وارد اولاق».
مجلس، تانینمیش و مشهور آداملارلا دولو ایدی و محمد بن جعفر، (امام صادقین (ع) اوغولو و امام رضانین (ع) عمیسی) بنی هاشم و آل ابی طالبدن بیر عدّه و قوشون باشچیلاریندان حاضر ایدیلر.
امام ـ علیه‌السلام ـ مجلسه وارد اولاندا مأمون و محمد بن جعفر و بنی هاشمین هامیسی آیاغا قالخدی.
امام ـ علیه‌السلام ـ مأمونون یانیندا اوتوردو آما اونلار امامین ـ علیه‌السلام ـ احترامینا هله آیاق اوسته دورموشدولار تا كی اوتورماق امری وئریلندن سونرا هامیسی اوتوردو. مأمون اماملا ـ علیه‌السلام ـ دانیشماغا قیزیشدی، سونرا جاثلیقه اوز توتوب دئدی:
«اى جاثلیق! بو منیم عمی اوغلوم، على بن موسى بن جعفردی. سئویرم اونونلا دانیشیب مناظره ائلیه‌سن. آما بحثلرده عدالتی رعایت ائله‌مه».
جاثلیق دئدی: «ای مأمون! من اونونلا نئجه مناظره ائدیم؟ او، من داندیغیم كتابا استدلال ائده‌جك و او منیم اینانمادیغیم پیغمبره اعتقادی وار».
بو آندا امام ـ علیه‌السلام ـ صحبته باشلادی: «ای نصرانی! سنه اؤز انجیلینله استدلال ائتسم اقرار ائلرسن؟» جاثلیق دئدی: «من انجیلین سؤزونو دانا بیله‌رم؟ بلی الله-ـا آند اولسون منیم ضرریمه اولسا دا اقرار ائلرم».
امام ـ علیه‌السلام ـ بویوردو: «نه ایسته‌سن سوروش و جوابینی آل!»
جاثلیق دئدی: «عیسی‌نین نبوّتی و كتابی باره‌ده نه دئییرسن؟ اونلاردان بیر شئی دانیرسان؟»
امام ـ علیه‌السلام ـ بویوردو: «من عیسی‌نین نبوّتی و كتابینا و حواری‌لری اقرار ائدن امّتینه وئردیغی بشارته اعتراف ائلیرم. آما محمدین (ص) نبوّتینه و كتابینا اقرار ائتمه‌ین و اونو امّتینه بشارت وئرمه‌ین عیسی‌یه كافرم».
جاثلیق دئدی: «قضاوتده ایكی عادل شاهددن استفاده ائله‌میرسن؟»
امام ـ علیه‌السلام ـ بویوردو: «بلی».
جاثلیق دئدی: « محمدین (ص) نبوّتینه اؤز مذهبیندن سووای و نصرانی‌نین قبول ائله‌دیگی ایكی شاهد اقامه ائله و بیزدن بو باره‌ده اؤز مذهبیمیزدن سووای ایكی شاهد ایسته».
امام ـ علیه‌السلام ـ بویوردو: « ای نصرانی ایندی انصافا گلدین، عادل اولوب عیسی بن مریمین نزدینده مقدّم اولان بیرینی قبول ائلیرسن؟»
جاثلیق دئدی: «بو عادل كیمیدیر؟ آدینی دئ».
امام ـ علیه‌السلام ـ بویوردو: دِیلَملی «یوحنّا» باره‌ده نه دئییرسن؟»
جاثلیق دئدی: «به به ! مسیح یانیندا اَن عزیز شخصی آد آپاردین».
امام ـ علیه‌السلام ـ بویوردو: «انجیلده بو سؤز وار كی یوحنّا دئدی: «حضرت مسیح منی عرب محمدین دینیندن خبردار ائله‌دی و منه بشارت وئردی كی اوندان سونرا بئله بیر پیغمبر گله‌جك؟ من‌ده حواری‌لره بشارت وئردیم و اونلاردا اونا ایمان گتیردیلر؟»
جاثلیق دئدی: «بلی ! بو سؤزو، یوحنّا مسیح‌دن نقل ائدیب و بیر كیشی‌نین نبوّتی و اهل بیتی و وصی‌سینه بشارت وئریب. آما نه زمان اولدوغونو دئمه‌ییب و بو دسته‌نی بیزه آد آپارماییب كی اونلاری تانی‌یاق».
امام ـ علیه‌السلام ـ بویوردو: «بیز بیریسینی انجیل اوخوماغا گتیرسك كی محمدین (ص) و اهل بیتی‌نین آدی اوندا اولان آیه‌لری اوخوسون، اونا ایمان گتیررسن؟»
جاثلیق دئدی: «چوخ یاخشی اولار».
امام ـ علیه‌السلام ـ روملی نسطاسا دئدی: «انجیلین اوچونجو سِفرینی ازبرسن؟»
نسطاس دئدی: «بلی ازبرم».
سونرا امام ـ علیه‌السلام ـ یهودلارین بؤیوگو رأس الجالوتا اوز توتوب بویوردو: «سن‌ده انجیل اوخویارسان؟»
رأس الجالوت جواب وئردی: «جانیما آند اولسون اوخویارام».
امام ـ علیه‌السلام ـ بویوردو: «اوچونجو سِفرینه باخ. اوندا محمد (ص) و اهل بیتیندن (ع) سؤز گئدسه منیم نفعیمه شهادت وئر، یوخسا شهادت وئرمه».
سونرا امام ـ علیه‌السلام ـ اوچونجو سِفری اوخودو تاكی پیغمبرین (ص) آدینا چاتدی. اوردا دایاندی و جاثلیقه اوز توتوب بویوردو: «ای نصرانی! سنی مسیح و آناسی‌نین حقّی! منیم انجیلدن خبرلی اولدوغومو قبول ائلیرسن؟»
جاثلیق دئدی: «بلی».
سونرا امام ـ علیه‌السلام ـ پیغمبر (ص) و اهل بیتی‌نین (ع) آدینی اونا اوخویوب بویوردو: «ای نصرانی نه دئییرسن؟ بو عیسی بن مریمین سؤزودو؟ بونو دانیرسان انجیلین بو باره‌ده دئدیگینی، موسی و عیسی‌نی دانیب كافر اولورسان».
جاثلیق دئدی: «انجیلده اولان شئیی دانمارام و اونا اعتراف ائله‌رم».
امام ـ علیه‌السلام ـ بویوردو: «هامیز اونون اقرارینا شاهد اولدوز». سونرا بویوردو: «هر نه سؤالین وار سوروش!»
جاثلیق دئدی: « عیسی بن مریمین حواری‌لریندن خبر وئر گؤروم نئچه نفر ایدیلر و هابئله انجیل عالملری نئچه نفریدیلر؟»
امام ـ علیه‌السلام ـ بویوردو: «بیلن بیر انساندان سوروشدون. حواری‌لر 12 نفریدیلر و اونلارین اعلمی و افضلی لوقا ایدی. آما بؤیوك نصرانی عالملری اوچ نفر ایدیلر: باخ دیاریندا بؤیوك یوحنّا، قرقیسا دیاریندا آیری یوحنّا، و رجاز دیاریندا دِیلمی یوحنّا. پیغمبر (ص) و اهل بیتی‌نین (ع) آدی اونون نزدینده ایدی و عیسی و بنی اسرائیل امّتلرینه بشارت وئرن‌ده او ایدی».
سونرا بویوردو: «ای نصرانی ! الله-ـا آند اولسون بیز او عیسی‌یا اینانیریق كی محمده (ص) ایمانی واریدی. آما سیزین عیسی‌زا یالنیز بیر ایرادیمیز وار او دا بو كی او، آز اوروج توتوب و آز نماز قیلاردی!»
جاثلیق بیردن حیرَتلنیب دئدی: «الله-ـا آند اولسون علمینی باطل ائتدین و ایشی‌نین بینووره‌سینی ضعیفلتدین، من بئله ظن ائلیردیم سن مسلمانلارین اَن چوخ بیلَنیسن !»
امام _علیه‌السلام_ بویوردو: «نه اولوب كی؟»
جاثلیق دئدی: «چونكی دئییرسن عیسی آز نماز قیلیب آز اوروج توتاردی، بیر حالداكی عیسی بیر گون‌ده افطار ائتمه‌دی و هئچ گئجه‌نی یاتمادی و صائم الدهر و قائم اللیل ایدی».
امام _علیه‌السلام_ بویوردو: «كیم اوچون اوروج توتوب نماز قیلیردی؟»
جاثلیق جواب وئرنمه‌ییب ساكت قالدی. (عیسی‌نین بنده‌لیگینه اعتراف ائتسه‌ایدی اونون الله‌لیغینا اینانماقلاری ایله توتمازدی.)
امام _علیه‌السلام_ بویوردو: «ای نصرانی سندن آیری بیر سؤالیم وار».
جاثلیق تواضعكارلیقلا دئدی: «بیلسم جواب وئره‌رم».
امام _علیه‌السلام_ بویوردو: «سن عیسی‌نین، الله اذنی ایله اؤلولری دیریلتمگینی دانیرسان؟»
جاثلیق چیخیلماز وضعیّتده قالیب مجبوراً دئدی: «دانیرام، چونكی اؤلولری دیریلدن، آنادان گلمه كورون گؤزلرینی آچان و برص مرضینه مبتلا اولانی شفا وئرن بیری، الله ساییلیر و الوهیّته استحقاقی وار!».
امام _علیه‌السلام_ بویوردو: « حضرت الیسع‌ده بو ایشلری گؤروردو. او سو اوستونده یئریدی و اؤلولری دیریلتدی و برصه مبتلا اولانلاری و كورلاری شفا وئردی، آما امّتی اونا الوهیّت قایل اولماییب اونو عبادت ائله‌مه‌لیدیلر. حزقیل پیغمبر ده مسیحین ایشینی گؤروب اؤلولری دیریلتدی».
حضرت سونرا رأس الجالوتا اوز توتوب بویوردو: « ای رأس الجالوت توراتدا تاپیرسان كی بخت النصر، بنی اسرائیل اسیرلرینی، حكومتین بیت المقدّس ایله مبارزه ائله‌دیگی زمان، بابله گتیردی. الله، حزقیلی اونلارا طرف گؤندردی و او اونلارین اؤلولرینی دیریلتدی؟ بو حقیقت توراتدا یازیلیب. حقّی دانانلاردان سووای هئچ كس اونو دانماز».
راس الجالوت دئدی: «بیز بونو ائشیتمیشیك و بیلیریك».
امام -علیه‌السلام- بویوردو: «دوز دئییرسن» سونرا آرتیردی: «ای یهودی ! توراتدان بو سِفر تاپ» سونرا حضرت اؤزو اونو اوخوماغا باشلادی. یهودی كیشی شوك اولدو و حیرتده قالدی.
سونرا امام -علیه‌السلام- اوزونو نصرانی‌یه توتوب اسلام پیغمبری‌نین (ص) معجزه‌لری‌نین بیر بؤلومونو، بعضی اؤلولرین او حضرتین الی ایله دیریلمه‌سی و بعضی ناعلاج مریضلرین اونون بركتینه شفا تاپماسینی سایدی و بویوردو: «بونونلا بئله بیز هئچ وقت اونو اؤز الله-یمیز سایمیریق. بو جور معجزه‌لره گؤره عیسی‌نی اؤز الله-یز بیلسز، «الیسع» و «حزقیل»-ی ده اؤزوزه معبود بیلمه‌لیسیز. چونكی اونلار دا اؤلولری دیریلتدیلر. هابئله خلیل ابراهیم قوشلاری توتوب باشلارین كسدی و اونلاری اطرافداكی داغلارا قویدو، سونرا اونلاری چاغیراندا هامیسی دیریلدیلر. موسى بن عمران‌دا بئله بیر ایشی اونونلا طور داغینا گلیب ایلدیریم تأثیرینده اؤلنلرینن گؤردو. سن بو حقیقتلری دانا بیلمزسن چونكی تورات، انجیل، زبور و قرآن اوندان دانیشیب. بئله اولسا بونلارین هامیسینی اؤز الله-ین بیلمه‌لیسن».
جاثلیقین وئره‌سی جوابی اولمادیغیندان تسلیم اولوب دئدی: «سؤز سنین سؤزوندور و واحد الله-دان سووای آیری معبود یوخدور.»
سونرا امام ـ علیه‌السلام ـ انجیل باره‌ده آیری سؤال‌لار سوروشدو و جاثلیقین دانیشیغیندان تناقض‌لر چیخارتدی.
جاثلیق تماماً چاره‌سیز قالمیشدی و قاچماغا یئری یوخ ایدی. بونا گؤره امام ـ علیه‌السلام ـ اونا بیر داها دئینده كی «ای جاثلیق هر نه ایستیرسن سوروش»، سؤالدان چكیندی و دئدی: «ایندی آیریسی سوروشسون. آند اولا مسیحه كی مسلمانلار ایچینده سنین كیمی اولدوغونو گمان ائله‌میردیم».