افلاطونون اخلاق نظریه‌سی؛ سعادت آختاریشیندا
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
افلاطونون اخلاق نظریه‌سی؛ سعادت آختاریشیندا
افلاطونون اخلاق نظریه‌سی سعادت آختاریشینا دایانیر. اینسانین حقیقی سعادتینی داشییان خئیره هیدایت اولوب. افلاطونا گؤره اخلاق سیاست شاخه‌لریندن ساییلیر. او ایجتیماعی عدالتده آختاریشدان سونرا اخلاقین ایكینجی تعبیری، شخصی عدالته دیقّت یئتیریب. افلاطونا گؤره دَیَر اوچ زاددان آرتیق دئییل:
1. گؤزللیك 2. عدالت 3. حقیقت
بونلارین اوچونون‌ده بیرلشدیرنی خئیر و یاخشیلیق اولوب بو اوچ معنا خئیرین آچیقلانمیش معناسیدیر.
افلاطون بعضآ اخلاقی «گؤزللیك» مقوله‌سیندن بیلیر و بعضاً «عدالت» مقوله‌سیندن ساییر.
«اخلاق گؤزللیك مقوله‌سیندندیر» دئیَنده منظورو گول كیمی حیسّی گؤزللیكلر دئییل بلكه منظورو گؤزل روحدان آسیلی اولان اینسان عملی‌نین گؤزللیگیدیر.
اینسان داخیله باخاندا ایشلری ایكی یئره بؤلور: گؤزل و چیركین، یاخشی و پیس. بو تقسیمده‌ده شكّ ائله‌مه‌ییب یاخشیله پیسی سئچمكده دلیله احتیاجی دویمور.
بو نظریه ایسلامی موتكلّیملرین مطرح ائله‌دیكلری «ذاتی حوسن و قوبح»دیر. بو سؤزده گؤزللیگین مركزی اینسان رفتاریدیر. آما افلاطون اونو اخلاق محوری بیلدیگی گؤزللیك روحدادیر. دئمك اولار روحون گؤزللیگی بوتون استعدادلاردان لازیم اولان حدّده ایستیفاده ائله‌مكده‌دیر. حیاتین نوختاسینی غریزه‌لرین بیرینه تاپیشیرماماق لازیمدیر. چونكی اینساندا شهویّه، غضبیّه، حب ذات، مقام و مال سئوگیسی وار. بو غریزه‌لرین آراسیندا تعادول یاراتماقلا روحا گؤزللیك وئرمك لازیمدیر. نتیجه‌ده بیر سری فضاییله چاتماق و رذاییلدن اوزاق اولماق.
بو نوع گؤزللیگی عدالتده آدلاندیرماق اولار، اونو داخیلی غریزه‌لرین تعادولو كیمی تفسیر ائتمك شرطیله، نه اینكی برابرلیك و حقّی حق صاحیبینه وئرمك معناسیندا.
افلاطون فضاییلی كسب ائله‌مكده معریفتین رولونا تأكید ائله‌مكله، اخلاقی معریفتی «موثول» واسیطه‌سیله تؤره‌نن ایشیق شوعاسی كیمی بیلیردی كی بوتون محدود خئیرلرین منبعی ساییلیر.
«خئیر میثالی»نی تانیماق بیزی خئیرین جورئیّاتی باره‌ده قضاوته ایمكان وئره‌جك. اونون باخیشیندا «شرّ» جهالت نتیجه‌سیدیر و ائله بونا گؤره اعتیقادی واریدی اینسانلاری ایكی موضوعدا تعلیم وئرمك لازیمدیر؛ بیر طرفدن فاضیله ایشلری اؤیرنه‌لر و آیری طرفدن عقل و ذهنلرینی فلسفه و ریاضیّاتلا تربیت ائده‌لر. طلب اولان معاریفی اؤیرنه بیلمه‌ین اینسانلار دا حیكمت اهلیندن تقلید ائتمه‌لیدیلر.
افلاطونون نظرینه اینسانین اوچ قوّه‌سی وار و هر بیریله موتناسیب بیر فضیلت وار:
1. شهوانی قوّه كی اونون فضیلتی اعتیدال‌دیر. 2. روحانی قوّه كی اونون فضیلتی شوجاعتدیر. 3. عقلانی قوّه كی اونون فضیلتی حیكمتدیر.
افلاطون روحون اوچ بؤلومونو «فاضیله شهر»ین اوچ بؤلومونه تای بیلیردی. اونون نظرینجه بو اوچ فضیلت بیر سیستمین جوزءلری ساییلیر و بو سیستمده هر بیری‌نین اؤز ایشی وار.
شوجاعت، موقاویمت و روحون مطلوب وضعیّتینده اولماسینی عؤهده‌سینه آلیب، اینسانی غیر معقول قورخولارا جومماقدان ساخلار. اعتیدال، شهوانی قوّه‌لری تنظیمه سالیب محدودلاشدیریر. حیكمت، روحون عقلانی بؤلومونه موناسیب معریفت وئریب روحون آیری ایكی بؤلومون واسیطه‌سی ایله حیمایت اولار.
افلاطون، فضاییلی بیر-بیرندن آیری بیلمكله برابر سقراط كیمی اونلارین بیرلیگینه‌ده اینانیردی. «حیكمت» فضیلتیندن آسیلی اولان خئیره معریفت تاپماق، تكجه اؤ بیری ایكی بؤلومو ایطاعته مجبور ائلیه بیلن شخصه ایمكانلیدیر. بئله‌لیكله فضیلتلر ماهیّتاً آیری اولسالار دا بیر شخصده یا هامیسی وار و یا هئچ بیری یوخدور.
افلاطونون بو نظریه‌سینده اولان موثبت نظریه و موسلمان عالیملری‌نین هامیسی‌نین قبول ائله‌دیگی نوقطه، اعتیدال مسأله‌سیدیر.
والدینین و اوشاقلارین دونیا گؤروشو
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
والدینین و اوشاقلارین دونیا گؤروشو
ایسلام، اوشاقلارین هر یاشینا موناسیب دقیق تربیت برنامه‌سی وئریر. اوشاغین شخصیّتینده اثر قویان عامیللرین بیری اونون والدینی‌نین حیاتا اولان باخیشلاریدیر. آتا آنا صاحیب اولدوقلاری دونیا گؤروشو اساسیندا اوشاقلارلا داورانیرلار. ایسلام چالیشیب آتا آنانین دونیا گؤروشونو هیدایت ائدیب اونلاری دوزگون مسیرده یئرلشدیرسین. ایسلامین آتا آنایا واجیب بیلدیگی بیر مقام اونلارین اوشاقلارین بیر پارا حقلره صاحیب اولماقلارینی بیلمكلریدیر. بعضی ریوایتلره اساساً آتا آنا اوشاقلارین حقلری قارشیسیندا تسلیم اولمالیدیرلار. پیغمبر اكرم (ص) بویورور: « آتانین حقلرینی رعایت ائله‌مك اوشاغا واجیب اولدوغو كیمی، آتایا اوشاغی‌نین حقلرینی رعایت ائله‌مك واجیبدیر». بونا گؤره آتا آنا اوشاقلارلا سئودیكلری هر رفتاری ائده بیلمزلر.
آیری طرفدن ایسلام اوشاغین موختلیف یاشلاردا تربیتی اوچون دقیق برنامه‌سی وار. ایسلاما گؤره اوشاغین تربیتی عیبادت ساییلیر. هر كیم اوشاغین وضعیّتینی یاخشیلاشدیرماق اوچون كیچیك بیر ایش گؤرسه‌ده اَن بؤیوك معنوی اجرلر اونو گؤزلور.
والدینین تربیتی باخیشلاری ائله اولمالیدیر كی اوشاغا ایمانی تربیت وئره. اوشاقلارین یاشلارینا موناسیب ایسلامی رفتارلاری اونلارا اؤیرتمه‌لیدیر. اوندا اینسان سئوَرلیگی، ایمان، صداقت، اؤزونه اینانماق، عیبادته علاقه، اوروج نامازا علاقه و آللاها سئوگینی آرتیرمالیدیلار. بو ایشلر اوشاغی بوتون اینحیرافلار موقابیلینده بیمه ائلر.
نفس حسابی‌نین مرحله‌لری * nəfs hesabının mərhələləri
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
نفس حسابی‌نین مرحله‌لری * nəfs hesabının mərhələləri
نفسین حسابی او قدر موهوم مسئله‌دیر كی، بو موضوعیا كیتابلار حصر ائدیلمیشدیر. بو باره‌ده كیفایت قدر آیه و روایتلر مؤوجوددور.
اخلاق كیتابلاریندا وئریلمیش گؤستریشلر اینسانلارین بو ساحه‌ده تكامولو اوچون
اولدوقجا فایدا‌لیدیر. نفسین حسابی اوچون دؤرد مرحله موعیّنلشدیریلمیشدیر: موشاریطه،
موراقیبه، موحاسیبه و موعاتیبه. بیرینجی مرتبه‌ده اینسان اؤزو ایله شرط كسیر كی،
بو گون وظیفه‌لرینی تام یئرینه یئتیره‌جك و گوناهلاردان چكینه‌جكدیر. ایكینجی
مرحله‌ده اینسان وئردیگی عهدلری پوزماماق اوچون بوتون عمل‌لرینی نظارت آلتینا
آلیر. اوچونجو مرحله گونون سونوندا بوتون عمل‌لرین حساب-كیتابیندان عیبارتدیر.
دؤردونجو مرحله‌ده اینسان بوراخدیغی نوقصانلارا گؤره اؤزونو تنبئه ائدیر و بونون
اوچون موعیّن ایشلر گؤرور. مثلاً، نؤوبتی گون یا اوروج توتماغی، یا صدقه وئرمگی،
یا قورآن اوخوماغی، یا دا باشقا بیر خئییرلی ایشی اؤزونه واجیب ائدیر. بو مرحله‌لرین
اَن اهمیتلیسی موحاسیبه‌دیر. اگر اینسان اؤز یاخشی و پیس عمل‌لرینی تام دقیقلیكله
قیمت‌لندیرمگه موّفّق اولارسا، آللاهین یاردیمی ایله نوقصانلاری آرا‌دان
قالدیرماغا دا موّفّق اولار.
بعضی موهوم نوقطه‌لر
1.گوناهدان چكینمك: اینسان گوناه باره‌ده دریندن دوشونمه‌لی و اونون ماهیّتینی دریندن درك ائتمه‌لیدیر. اعتیقادیمیزا اساساً، آللاه بیزی یاراتمیش، یاخشی و پیس یولو تانیتدیرماقلا هانسینی سئچمگی اؤز ایختیاریمیزدا قویموشدور. اینانیریق كی، بو دونیا‌دان سونرا باشقا بیر عالم‌ده وار و اورادا اینسان یاخشی عمل‌لری‌نین موكافاتینی و پیس عمل‌لری‌نین جزاسینی آلا‌جاقدیر. بو اینام سببیندن اینسان اؤز عؤمور سرمایه‌سیندن لازیمینجا ایستیفاده ائتمه‌لیدیر. بیز بو دونیایا ایمتحان اولونماق، اؤزونو تربیه مرحله‌لرینی كئچیب، كامیل‌لیگه چاتماق اوچون گلمیشیك. عؤمرون نتیجه‌سی ابدی جنّت و یا جهنمدیر.
اینسانین دونیا حیاتی كؤرپه‌نین آنا بطنینده‌كی حیاتینا بنزیر. كؤرپه آنا بطنینده دوققوز آی قالماقلا دونیا حیاتینا حاضیرلاشدیغی كیمی، بیزیم‌ده بو قیسا دونیا حیاتیمیز ابدی بیر حیات اوچون حاضرلیقدیر. ساده‌جه، آنا بطنینده‌كی كؤرپه‌دن فر‌لی اولا‌راق، بیزیم دونیا‌داكی تكامولوموز اؤزوموزدن آسیلیدیر. ائله‌جه ده، كؤرپه‌نین گله‌جگی، دونیا حیاتی اؤز مودتّینه گؤره بیزیم گئده‌جگیمیز آخیرت حیاتی ایله موقاییسه اولونا بیلمز. دین دونیانی اؤزونو تربیه مكانی كیمی تانیتدیریر. اینسان بو مكاندا ابدی حیات اوچون حاضیرلیق گؤرمه‌لیدیر. دونیا حیاتینا بو نوققطه نظردن باخانلار هر دقیقه‌سینی گله‌جك آخیرت دونیاسی اوچون فایدا‌لی بیلیرلر. ایستَنیلن هر هانسی باشقا بیر نظر و یا فعالیتسیزلیك ابدی بدبختلیكله نتیجه‌لنیر.
نوقصانلاری آرا‌دان قالدیرماق باره‌ده دوشونك. موعامیله‌دن قازانج گؤتورمه‌مك، موعامیله‌ده ضرره دوشمكدن فرقلنیر. بیرینجی حالدا سرمایه یئرینده‌دیرسه، ایكینجی حالدا سرمایه الدن چیخمیشدیر. گوناه ایكینجی موعامیله‌نین اوخشاریدیر. عؤمرونو الدن وئریب ابدی عذابا دوچار اولماق!..
2.گوناهلارین كمیّتینه دیقّت: گوناهین چیركین‌لیگینی آنلامیش اینسان یول وئردیگی گوناهلاری كمیت جهتدن حسابلاییب اونلارین نتیجه‌سینی آرا‌دان قالدیرماق اوچون چالیشما‌لیدیر. چیخیش یولو گوناهی اینكار ائدیب اونوتماق یوخ، آللاه قارشیسیندا اعتراف ائتمكدیر. گوناهكار اینسان گون اوزونو نئچه دفعه غئیبت ائتدیگینی، نئچه دفعه یالان دانیشدیغینی و باشقا نئچه گوناها یول وئردیگینی دقیق حسابلایا بیلمه‌سه ده، گونون نئچه ساعتینی گوناها صرف ائتدیگینی دوشونوب ساعتلردن عیبارت اولان عؤمرون پوچا چیخماسیندان پئشمان اولمالیدیر.
3. گوناهلارین كئیفیّتینه دیقت: گوناهلار كئیفیّتینه گؤره موختلیفدیر. ائله گوناه وار كی، اونا بیر دفعه یول وئرمك یئتمیش ایل باشقا بیر گوناها یول وئرمگه برابردیر. گوناهین بؤیوك-كیچیك‌لیگینه دیقت وئرمك ضروریدیر. مثلاً، بیر چوخ روایتلرده غئیبت اولدوقجا چیركین گوناه كیمی تقدیم اولونور. بونو دا قئید ائدك كی، گوناهی كیچیك حساب ائتمكله اونو داوام ائتدیرمگین اؤزو بؤیوك گوناه حساب اولونور. شئیطانین حیله‌لریندن بیری گوناهی اینسانا كیچیك گؤسترمكدیر.
4. واجیب بویروقلارین ایجراسی: اینسان دیقتلی اولمالیدیر كی، آللاهین واجیب بویروقلارینی نظردن قاچیرماسین. ناماز قیلیب، اوروج توتان اوخوجو “بیز كی، واجیباتا عمل ائدیریك” دوشونرك آرخایینلاشماسین. بو آرخایینلیق شئیطانداندیر. عادتاً، هر بیریمیز هانسیسا واجیب بیر بویروغو نظردن قاچیریریق. حتّا داییم فیقه، قورآن و روایتله مشغول اولان شخصلر ده هانسیسا وظیفه‌سیندن غفلتده قالیر. والدئینه یاخشیلیق، قوهوم-اقربایا باش چكمك، مؤمینین ایستگینی یئرینه یئتیرمك و بیر چوخ باشقا واجیب بویروقلارین اونودولماسی ایمانلی اینسان اوچون بؤیوك بلا‌دیر. اجتماعی وظیفه‌لر ده نظره آلینسا وضعیت بیر قدر ده موركّبلشر. واجیب دینی وظیفه‌لری نظردن قاچیرماماق اوچون پروقراملی بیر حیات یاشاماق، واجیب گؤستریشلرین یازیلی قئیدیّاتینی آپارماق اولدوقجا فایدا‌لیدیر.
5.عملین دوزگون ایجراسینا دیقّت: هر بیر عملین قبولو اوچون اونون دوزگون ایجرا ائدیلمه‌سی شرطدیر. بعضاً اینسان موعیّن بیر وظیفه‌نی یئرینه یئتیردیگی اوچون خوشحال اولسا دا، همین عملین دوزگون ایجراسینا دیقتسیزلیك گؤستریر. ائله ده اولور كی، اینسان یئرینه یئتیردیگی وظیفه‌سی‌نین آردینجا ائله بیر ایش گؤرور كی، اوّلكی ایش پوچا چیخیر. مثلاً، ناماز قیلماق واجیب وظیفه‌دیر. بعضاً اینسان ناماز قیلدیغی و جماعت نامازیندا ایشتیراك ائتدیگی اوچون سئویندیگی حالدا دوشونمور كی، بو ناماز قبول درجه‌سینه چاتیب، یوخسا یوخ. نامازدا ریایا یول وئریلیب‌می؟ تكبّور گؤسترمكله اونو پوچا چیخارمامیشدیر می؟ مینّت قویدوغوموز اوچون وئردیگیمیز یاردیم هدر گئتمه‌ییب‌می؟… بلی، عملین قبول اولما شرطلرینه دیقت گؤسترمك لازیمدیر.
معنا‌سیز، شوبهه‌لی و ایكراه دوغوران ایشلردن چكینمه‌یه دیقت
قئید ائدیلنلردن بئله بیر نتیجه‌یه گلدیك كی، اهل بیت (ع) مكتبینه باغلانمایان شخص ایسلامی تانیماق ایمكانیندا دئییل. بو مكتبه باغلانانلار ایسه گونده‌لیك عمل‌لری‌نین حساب-كیتابینی آپارما‌لی، بوراخیلمیش نوقصانلارین نتیجه‌لرینی آرا‌دان قالدیرماق اوچون موعیّن تدبیرلر گؤرمه‌لیدیرلر. اینسان ائتدیگی عمل‌لره گؤره هانسی نتیجه ایله اوزلشه‌جگینی بیلمك اوچون بو باشدان عمل‌لرینی دوزگون قیمتلندیرمه‌لیدیر. گون بویو پول-پاراسینی حسابلایان اینسان عمل‌لرینی ده حسابلاماق اوچون واخت آییرما‌لیدیر. تیجارتله مشغول اولان هر بیر شخص داییم قازانجینی حسابلاییر. بعضاً ایسه حساب-كیتابدان آیدین اولور كی، نه‌اینكی قازانج یوخدور، حتّا سرمایه ده الدن چیخمیشدیر. بئله ده اولا بیلر كی، سرمایه‌سینی وئریب آلدیغی شئی اینسانین جیسمینه، روحونا، عاییله‌سینه ضرر ووروب، اوسته‌لیك، روسوایچیلیق دا گتیرسین.
اما آلیش-وئریشده حساب-كیتابا رعایت ائدن تاجیرلر ضرردن قاچماقلا یاناشی داها آرتیق قازانج الده ائتمك اوچون چالیشیرلار. بئله تاجیرلر هئچ واخت 1000 دینار قازانجی قویوب 999 دینار قازانج آردینجا گئتمزلر. اینسانین دینی وظیفه‌لری‌نین ایجراسی دا بئله‌دیر. بعضاً اینسان ائله گوناه عمله یول وئریر كی، دونیا و آخیرتده روسوای اولور. اصل تاجیر نه‌اینكی موعامیله‌سینده‌كی ضرردن، حتّا قازانج آلماماسیندان دا ناراحاتدیر. گوناه عمل موعامیله‌ده ضرره اویغوندورسا، بس، قازانج‌سیز موعامیله‌نین اوخشاری هانسی عملدیر؟ بو سایاق فایدا‌سیز عمل‌لر ایسلامدا “لغو” آدلانیر. قورآن كریمین “مؤمنون” سوره‌سی‌نین 3-جو آیه‌سینده اوخویوروق: “مؤمین‌لر او كسلردیر كی، لغو (فایدا‌سیز) ایشلردن چكینرلر. آخی قازانماق ایمكانی اولان اینسان نه اوچون ضرر ائتمه‌لیدیر؟!.”
بعضی تاجیرلر، حتی گئجه ده ناراحات یاتیرلار كی، گؤره‌سن، صاباحكی آل-وئرین قازانجی نه قدر اولا‌جاق، مال عئیبلی چیخاجاق‌می؟ اینسان عمل‌لرینه ده بئله یاناشما‌لیدیر. حرام اولوب-اولمادیغی بیلینمه‌ین و یا شوبهه دوغوران عمل‌لردن چكینمه‌لی، ائتدیگی عمل‌لردن نیگاران قالما‌لیدیر. بیر حالدا كی، هئچ بیر اینسان یاخشی مالی قویوب شوبهه‌لی مالا صاحب دورمور. نه اوچون حلال ایشلر دورا-دورا حرام و یا شوبهه‌لی عمل‌لره یول وئرملی‌ییك؟! شوبهه‌سیز كی، فایدا‌سیز و ایكراه دوغوران ایشلره صرف ائتدیگیمیز عؤمرون اوزوجو پئشمان‌چیلیغی واردیر. عؤمرون قدرینی بیلن اینسان یالنیز ثمره‌لی ایشلرله مشغول اولمالیدیر.
nəfs hesabının mərhələləri
Nəfsin hesabı o qədər mühüm məsələdir ki, bu mövzuya kitablar həsr edilmişdir. Bu barədə kifayət qədər ayə və rəvayətlər mövcuddur. Əxlaq kitablarında verilmiş göstərişlər insanların bu sahədə təkamülü üçün olduqca faydalıdır. Nəfsin hesabı üçün dörd mərhələ müəyyənləşdirilmişdir: müşaritə, müraqibə, mühasibə və müatibə. Birinci mərtəbədə insan özü ilə şərt kəsir ki, bu gün vəzifələrini tam yerinə yetrəcək və günahlardan çəkinəcəkdir. İkinci mərhələdə insan verdiyi əhdləri pozmamaq üçün bütün əməllərini nəzarət altına alır. Üçüncü mərhələ günün sonunda bütün əməllərin hesab-kitabından ibarətdir. Dördüncü mərhələdə insan buraxdığı nöqsanlara görə özünü tənbeh edir və bunun üçün müəyyən işlər görür. Məsələn, növbəti gün ya oruc tutmağı, ya sədəqə verməyi, ya Quran oxumağı, ya da başqa bir xeyirli işi özünə vacib edir. Bu mərhələlərin ən əhəmiyyətlisi mühasibədir. Əgər insan öz yaxşı və pis əmələrini tam dəqiqliklə qiymətləndirməyə müvəffəq olarsa, Allahın yardımı ilə nöqsanları aradan qaldırmağa da müvəffəq olar.
Bəzi mühüm nöqtələr
1. Günahdan çəkinmək: İnsan günah barədə dərindən düşünməli və onun mahiyyətini dərindən dərk etməlidir. Etiqadımıza əsasən, Allah bizi yaratmış, yaxşı və pis yolu tanıtdırmaqla hansını seçməyi öz ixtiyarımızda qoymuşdur. İnanırıq ki, bu dünyadan sonra başqa bir aləm də var və orada insan yaxşı əməllərinin mükafatını və pis əməllərinin cəzasını alacaqdır. Bu inam səbəbindən insan öz ömür sərmayəsindən lazımınca istifadə etməlidir. Biz bu dünyaya imtahan olunmaq, özünütərbiyə mərhələlərini keçib, kamilliyə çatmaq üçün gəlmişik. Ömrün nəticəsi əbədi behişt və ya cəhənnəmdir.
İnsanın dünya həyatı körpənin ana bətnindəki həyatına bənzəyir. Körpə ana bətnində doqquz ay qalmaqla dünya həyatına hazırlaşdığı kimi, bizim də bu qısa dünya həyatımız əbədi bir həyat üçün hazırlıqdır. Sadəcə, ana bətnindəki körpədən fərqli olaraq, bizim dünyadakı təkamülümüz özümüzdən asılıdır. Eləcə də, körpənin gələcəyi, dünya həyatı öz müddətinə görə bizim gedəcəyimiz axirət həyatı ilə müqayisə oluna bilməz. Din dünyanı özünütərbiyə məkanı kimi tanıtdırır. İnsan bu məkanda əbədi həyat üçün hazırlıq görməlidir. Dünya həyatına bu nöqteyi-nəzərdən baxanlar hər dəqiqəsini gələcək axirət dünyası üçün faydalı bilirlər. İstənilən hər hansı başqa bir nəzər və ya fəaliyyətsizlik əbədi bədbəxtliklə nəticələnir.
Nöqsanları aradan qaldırmaq barədə düşünək. Müamilədən qazanc götürməmək, müamilədə zərərə düşməkdən fərqlənir. Birinci halda sərmayə yerindədirsə, ikinci halda sərmayə əldən çıxmışdır. Günah ikinci müamilənin oxşarıdır. Ömrünü əldən verib əbədi əzaba düçar olmaq!..
2. Günahların kəmiyyətinə diqqət: Günahın çirkinliyini anlamış insan yol verdiyi günahları kəmiyyət cəhətdən hesablayıb onların nəticəsini aradan qaldırmaq üçün çalışmalıdır. Çıxış yolu günahı inkar edib unutmaq yox, Allah qarşısında etiraf etməkdir. Günahkar insan gün uzunu neçə dəfə qeybət etdiyini, neçə dəfə yalan danışdığını və başqa neçə günaha yol verdiyini dəqiq hesablaya bilməsə də, günün neçə saatını günaha sərf etdiyini düşünüb saatlardan ibarət olan ömrün puça çıxmasından peşman olmalıdır.
3. Günahların keyfiyyətinə diqqət: Günahlar keyfiyyətinə görə müxtəlifdir. Elə günah var ki, ona bir dəfə yol vermək yetmiş il başqa bir günaha yol verməyə bərabərdir. Günahın böyük-kiçikliyinə diqqət vermək zəruridir. Məsələn, bir çox rəvayətlərdə qeybət olduqca çirkin günah kimi təqdim olunur. Bunu da qeyd edək ki, günahı kiçik hesab etməklə onu davam etdirməyin özü böyük günah hesab olunur. Şeytanın hiylələrindən biri günahı insana kiçik göstərməkdir.
4. Vacib buyruqların icrası: İnsan diqqətli olmalıdır ki, Allahın vacib buyruqlarını nəzərdən qaçırmasın. Namaz qılıb, oruc tutan oxucu “biz ki, vacibata əməl edirik” düşünərək arxayınlaşmasın. Bu arxayınlıq şeytandandır. Adətən, hər birimiz hansısa vacib bir buyruğu nəzərdən qaçırırıq. Hətta daim fiqh, Quran və rəvayətlə məşğul olan şəxslər də hansısa vəzifəsindən qəflətdə qalır. Valideynə yaxşılıq, qohum-əqrəbaya baş çəkmək, möminin istəyini yerinə yetirmək və bir çox başqa vacib buyruqların unudulması imanlı insan üçün böyük bəladır. İctimai və siyasi vəzifələr də nəzərə alınsa vəziyyət bir qədər də mürəkkəbləşər. Vacib dini vəzifələri nəzərdən qaçırmamaq üçün proqramlı bir həyat yaşamaq, vacib göstərişlərin yazılı qeydiyyatını aparmaq olduqca faydalıdır.
5. Əməlin düzgün icrasına diqqət: Hər bir əməlin qəbulu üçün onun düzgün icra edilməsi şərtdir. Bəzən insan müəyyən bir vəzifəni yerinə yetirdiyi üçün xoşhal olsa da, həmin əməlin düzgün icrasına diqqətsizlik göstərir. Elə də olur ki, insan yerinə yetirdiyi vəzifəsinin ardınca elə bir iş görür ki, əvvəlki iş puça çıxır. Məsələn, namaz qılmaq vacib vəzifədir. Bəzən insan namaz qıldığı və cəmiyyət namazında iştirak etdiyi üçün sevindiyi halda düşünmür ki, bu namaz qəbul dərəcəsinə çatıb, yoxsa yox. Namazda riyaya yol verilibmi? Təkəbbür göstərməklə onu puça çıxarmamışdırmı? Minnət qoyduğumuz üçün verdiyimiz yardım hədər getməyibmi?… Bəli, əməlin qəbul olma şərtlərinə diqqət göstərmək lazımdır.
Mənasız, şübhəli və ikrah doğuran işlərdən çəkinməyə diqqət
Qeyd edilənlərdən belə bir nəticəyə gəldik ki, Əhli-beyt (ə) məktəbinə bağlanmayan şəxs İslamı tanımaq imkanında deyil. Bu məktəbə bağlananlar isə gündəlik əməllərinin hesab-kitabını aparmalı, buraxılmış nöqsanların nəticələrini aradan qaldırmaq üçün müəyyən tədbirlər görməlidirlər. İnsan etdiyi əməllərə görə hansı nəticə ilə üzləşəcəyini bilmək üçün bu başdan əməllərini düzgün qiymətləndirməlidir. Gün uzunu pul-parasını hesablayan insan əməllərini də hesablamaq üçün vaxt ayırmalıdır. Ticarətlə məşğul olan hər bir şəxs daim qazancını hesablayır. Bəzən isə hesab-kitabdan aydın olur ki, nəinki qazanc yoxdur, hətta sərmayə də əldən çıxmışdır. Belə də ola bilər ki, sərmayəsini verib aldığı şey insanın cisminə, ruhuna, ailəsinə zərər vurub, üstəlik, rüsvayçılıq da gətirsin.
Amma alış-verişdə hesab-kitaba riayət edən tacirlər zərərdən qaçmaqla yanaşı daha artıq qazanc əldə etmək üçün çalışırlar. Belə tacirlər heç vaxt 1000 dinar qazancı qoyub 999 dinar qazanc ardınca getməzlər. İnsanın dini vəzifələrinin icrası da belədir. Bəzən insan elə günah əmələ yol verir ki, dünya və axirətdə rüsvay olur. Əsl tacir nəinki müamiləsindəki zərərdən, hətta qazanc almamasından da narahatdır. Günah əməl müamilədə zərərə uyğundursa, bəs, qazancsız müamilənin oxşarı hansı əməldir? Bu sayaq faydasız əməllər İslamda “ləğv” adlanır. Qurani-Kərimin “Muminun” surəsinin 3-cü ayəsində oxuyuruq: “Möminlər o kəslərdir ki, ləğv (faydasız) işlərdən çəkinərlər. Axı qazanmaq imkanı olan insan nə üçün zərər etməlidir?!.”
Bəzi tacirlər, hətta gecə də narahat yatırlar ki, görəsən, sabahkı alverin qazancı nə qədər olacaq, mal eyibli çıxacaqmı? İnsan əməllərinə də belə yanaşmalıdır. Haram olub-olmadığı bilinməyən və ya şübhə doğuran əməllərdən çəkinməli, etdiyi əməllərdən nigaran qalmalıdır. Bir halda ki, heç bir insan yaxşı malı qoyub şübhəli mala sahib durmur. Nə üçün halal işlər dura-dura haram və ya şübhəli əməllərə yol verməliyik?! Şübhəsiz ki, faydasız və ikrah doğuran işlərə sərf etdiyimiz ömrün üzücü peşmançılığı vardır. Ömrün qədrini bilən insan yalnız səmərəli işlərlə məşğul olmalıdır.
نفسین حسابی * Nəfsin hesabı
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
نفسین حسابی * Nəfsin hesabı
روایتلرده تأكید اولونموش و اخلاق
عالیملری‌نین بؤیوك دیقت آییردیغی بیر مسئله‌دیر. روایتلرده ده تأكید اولونور كی،
هر كس اؤز عمل‌لرینی قیمتلندیرمه‌لی، ان آزی گونده بیر دفعه عمل‌لری‌نین حسابینی
آپارما‌لیدیر. بو ایش اوچون ان موناسیب واخت گئجه‌دیر. یاتمازدان قاباق گون
عرضینده گؤرولن ایشلرین دوزگون اولوب-اولماماسی باره‌ده دوشونمك ضروریدیر.
بوراخیلمیش سهو‌لری اعتراف ائدیب، اونلارین نتیجه‌سینی آرا‌دان قالدیرماق باره‌ده
تدبیر گؤرولمه‌لیدیر. ایمام صادق (ع) عبدالله ابن جُندبه بویورور: “ائی جُندب
اوغلو عبدالله، بیزی تانییانلارا واجیبدیر كی، هر گوندوز و گئجه‌ده عمل‌لرینه نظر
سالیب اؤزلری ایله حساب چكسینلر. گؤردوكلری یاخشی ایشلری آرتیریب، چیركین ایشلره
گؤره باغیشلانما طلب ائتسینلر كی، قیامتده روسوای اولماسینلار.”
اینسانی حسابا وادار ائدن عامیل
اهل بیتی (ع) تانییان هر بیر موسلمان اؤز حیات پروقرامینی اونلارین گؤستریشلرینه اویغونلاشدیرما‌لی و عمل‌لرینه نظر سالما‌لیدیر. اینسانین اؤز عمل‌لرینه نظر سالماسی آللاهین اونون روحونا عطا ائتدیگی بیر خصوصیتدیر. بو، دونیا فیلوسوفلارینی حئیرته گتیرمیش بیر خصوصیتدیر. عادتاً، باشقا‌لارینی قیمتلندیرمك ایمكانینا مالیك اولان اینسان اوچون اؤز داخیلینه‌ده نظر سالماق سجیّوی‌دیر. اؤزونو تانیما مؤضوعسوندا موتعا‌لیه‌سی اولان اینسانلار یاخشی بیلیرلر كی، اینساندا اؤزونو هوس‌لندیرمك، تنبئه ائتمك، دانلاماق كیمی خصوصیتلر واردیر. بوتون بونلار آللاهین اینسانا بؤیوك مرحمتیدیر. ائله بو سببلردن‌ده اینساندان هر گون هئچ اولمازسا، بیر دفعه عمل‌لرینی آراشدیرماق طلب اولونور.
اؤزو ایله حساب چكن اینسان یاخشی بیر عمل‌له راستلاشدیقدا، بونو آللاهین لوطفو بیلمه‌لی و یاخشی عمل‌لری آرتیرماق اوچون اوندان یاردیم ایستمه‌لیدیر. باشقا بیر روایته اساساً، اینسان اؤز یاخشی عملینه گؤره آللاها شوكر ائتمه‌لی و گله‌جكده داها چوخ یاخشی ایش گؤرمك اوچون اوندان یاردیم دیلمه‌لی، پیس ایشلرینه گؤره توبه ائتمه‌لیدیر. آما توبه‌نین شرطلری واردیر. مثلاً، قیلینمامیش نامازین قضاسینی قیلماق، وورولموش ضرری اؤده‌مك و س. بئله بیر حركت نؤوبتی دفعه گوناهین روحا سیرایت ائتمه‌سی‌نین قارشی‌سینی آلیر. آیدیندیر كی، قیامت گونو اؤتن نوقصانلارین نتیجه‌لرینی آرا‌دان قالدیرماق غئیری-مومكوندور. ایمام (ع) قیامت گونونون روسوایچی‌لیغینی خاطیرلادا‌راق هله ایمكان واركن نوقصانلاری آرا‌دان قالدیرماغا چاغیریر.
اینسان بیر ایشین فایدا‌لی و یا دَیَرلی اولدوغونو درك ائتمه‌سه، اونا قطعی موناسیبت گؤسترمیر. اونا گؤره ده هر هانسی بیر خبردارلیق اولدوقجا فایدا‌لیدیر. اینسانین بیر ایشی گؤرمه‌سی اوچون مصلحت اولدوقجا فایدا‌لیدیر. هر هانسی بیر ایشین پیس نتیجه‌سیندن قورخو همین ایشه باشلاماغین قارشی‌سینی آلیر. موعیّن بیر پروقراما عمل ائتمك اوچون‌ده اونون فایدا‌لاری نظره آلینما‌لیدیر. بو فایدا‌لار اینسانی هوس‌لندیریر. بو مسئله‌یه دیقّت‌سیزلیك نتیجه‌سینده اینسان تنبل‌لشیر.
اینسان اوچون اولدوقجا آغریلی اولان پئشمانچیلیغین قارشی‌سینی آلماق مقصدی ایله یوبانما‌دان اؤزوموزله حساب چكمه‌لی‌ییك. قیامت گونونون آدلاریندان بیری “یوم الحسرت”، یعنی “حسرت گونو”دور. بو آد پئشمانچیلیغین روحاً آغریلی اولماسینا بیر ایشاره‌دیر. قیامت گونونون باشقا بیر آدی ایسه “یوم الحساب”، یعنی “حساب گونو”دور. اینسان نه زامانسا بوتون خئییر و شر عمل‌لری‌نین حسابا چكیلجگینه امین و دیقتلی اولماسا چیركین ایشلردن اوزاقلاشماغا چالیشماز. آما قارشیلاشاجاغی سورغونون جیدی‌لیگینه اینانسا خیردا نوقصانلارا بئله یول وئرمز. قورآن كریمده‌ده تصدیق اولونور كی، قیامت عذابی‌نین سببی اینسانلارین همین گونو اونوتماسیدیر. محض بو اونوتقانلیق سببیندن اینسان ابدی عذابا دوچار اولور. قورآن كریمین “صاد” سوره‌سی‌نین 26-جی آیه‌سینده اوخویوروق: “شوبهه‌سیز كی، الله یولوندان آزانلاری حساب گونونو اونوتدوقلاری اوچون شیدتلی بیر عذاب گؤزله‌ییر.”
قورآن كریمده بیری حدی آشمیش، دیگری ایسه اؤز عمل‌لرینه دیقتلی اولان ایكی قارداش حاقّیندا دانیشیلیر. مؤمین قارداشی‌نین نصیحتلرینی قولاق آردینا ووران تكبّورلو قارداش دئییر: “قیامتین قوپاجاغینی تصوّور ائتمیرم. حتی ربّیمین حضورونا قایتاریلسام اؤزومه بوندان‌دا یاخشی مسكن تاپارام” (“كهف” سوره‌سی، آیه: 36.) قورآن بو حكایه‌نی نقل ائتمكله حساب-كیتابسیز اعتیقادین هئچ بیر فایدا وئرمیجگینی آنلا‌دیر. قیامت حسابینا اینام آخیرت اینامی‌نین اساسیدیر. قیامت گونونون حیكمتی اینسانلارین اؤز یاخشی و پیس عمل‌لری‌نین موكافات و جزاسینا چاتماسیدیر. حساب اولماسایدی، قیامت نییه لازیم ایدی؟! حضرت پیغمبر (ص) بویورور: “نه قدر كی، حسابا چكیلمه‌میسیز اؤزووز اؤزووزو حسابا چكین” (“بحار الانوار”، ج.70.) بئله بیر ایناما مالیك اولان اینسان حؤكماً اؤز عمل‌لرینی نظردن كئچیریب نتیجه چیخاریر.
Nəfsin hesabı
rəvayətlərdə təkid olunmuş vəəxlaq alimlərinin böyük diqqət ayırdığı bir məsələdir. Rəvayətlərdə də təkid olunur ki, hər kəs öz əməllərini qiymətləndirməli, ən azı gündə bir dəfəəməllərinin hesabını aparmalıdır. Bu iş üçün ən münasib vaxt gecədir. Yatmazdan qabaq gün ərzində görülən işlərin düzgün olub-olmaması barədə düşünmək zəruridir. Buraxılmış səhvləri etiraf edib, onların nəticəsini aradan qaldırmaq barədə tədbir görülməlidir. İmam Sadiq (ə) Əbdullah ibn Cündəbə buyurur: “Ey Cündəb oğlu Əbdullah, bizi tanıyanlara vacibdir ki, hər gündüz və gecədəəməllərinə nəzər salıb özləri ilə hesab çəksinlər. Gördükləri yaxşı işləri artırıb, çirkin işlərə görə bağışlanma tələb etsinlər ki, qiyamətdə rüsvay olmasınlar.”
İnsanı hesaba vadar edən amil
Əhli-beyti (ə) tanıyan hər bir müsəlman öz həyat proqramını onların göstərişlərinə uyğunlaşdırmalı və əməllərinə nəzər salmalıdır. İnsanın öz əməllərinə nəzər salması Allahın onun ruhuna əta etdiyi bir xüsusiyyətdir. Bu, dünya filosoflarını heyrətə gətirmiş bir xüsusiyyətdir. Adətən, başqalarını qiymətləndirmək imkanına malik olan insan üçün öz daxilinə də nəzər salmaq səciyyəvidir. Özünü tanıma mövzusunda mütaliəsi olan insanlar yaxşı bilirlər ki, insanda özünü həvəsləndirmək, tənbeh etmək, danlamaq kimi xüsusiyyətlər vardır. Bütün bunlar Allahın insana böyük mərhəmətidir. Elə bu səbəblərdən də insandan hər gün heç olmazsa, bir dəfə əməllərini araşdırmaq tələb olunur.
Özü ilə hesab çəkən insan yaxşı bir əməllə rastlaşdıqda, bunu Allahın lütfü bilməli və yaxşı əməlləri artırmaq üçün Ondan yardım istəməlidir. Başqa bir rəvayətə əsasən, insan öz yaxşı əməlinə görə Allaha şükr etməli və gələcəkdə daha çox yaxşı iş görmək üçün Ondan yardım diləməli, pis işlərinə görə tövbə etməlidir. Amma tövbənin şərtləri vardır. Məsələn, qılınmamış namazın qəzasını qılmaq, vurulmuş zərəri ödəmək və s. Belə bir hərəkət növbəti dəfə günahın ruha sirayət etməsinin qarşısını alır. Aydındır ki, qiyamət günü ötən nöqsanların nəticələrini aradan qaldırmaq qeyri-mümkündür. İmam (ə) qiyamət gününün rüsvayçılığını xatırladaraq hələ imkan varkən nöqsanları aradan qaldırmağa çağırır.
İnsan bir işin faydalı və ya dəyərli olduğunu dərk etməsə, ona konkret münasibət göstərmir. Ona görə də hər hansı bir xəbərdarlıq olduqca faydalıdır. İnsanın bir işi görməsi üçün məsləhət olduqca faydalıdır. Hər hansı bir işin pis nəticəsindən qorxu həmin işə başlamağın qarşısını alır. Müəyyən bir proqrama əməl etmək üçün də onun faydaları nəzərə alınmalıdır. Bu faydalar insanı həvəsləndirir. Bu məsələyə diqqətsizlik nəticəsində insan tənbəlləşir.
İnsan üçün olduqca ağrılı olan peşmançılığın qarşısını almaq məqsədi ilə yubanmadan özümüzlə hesab çəkməliyik. Qiyamət gününün adlarından biri “yəvmül-həsrət”, yəni “həsrət günü”dür. Bu ad peşmançılığın ruhən ağrılı olmasına bir işarədir. Qiyamət gününün başqa bir adı isə “yəvmül-hisab”, yəni “hesab günü”dür. İnsan nə zamansa bütün xeyir və şər əməllərinin hesaba çəkiləcəyinə əmin və diqqətli olmasa çirkin işlərdən uzaqlaşmağa çalışmaz. Amma qarşılaşacağı sorğunun ciddiliyinə inansa xırda nöqsanlara belə yol verməz. Qurani-Kərimdə də təsdiq olunur ki, qiyamət əzabının səbəbi insanların həmin günü unutmasıdır. Məhz bu unutqanlıq səbəbindən insan əbədi əzaba düçar olur. Qurani-Kərimin “Sad” surəsinin 26-cı ayəsində oxuyuruq: “Şübhəsiz ki, Allah yolundan azanları hesab gününü unutduqları üçün şiddətli bir əzab gözləyir.”
Qurani-Kərimdə biri həddi aşmış, digəri isə öz əməllərinə diqqətli olan iki qardaş haqqında danışılır. Mömin qardaşının nəsihətlərini qulaqardına vuran təkəbbürlü qardaş deyir: “Qiyamətin qopacağını təsəvvür etmirəm. Hətta Rəbbimin hüzuruna qaytarılsam özümə bundan da yaxşı məskən taparam” (“Kəhf” surəsi, ayə: 36.) Quran bu hekayəni nəql etməklə hesab-kitabsız etiqadın heç bir fayda verməyəcəyini anladır. Qiyamət hesabına inam axirət inamının əsasıdır. Qiyamət gününün hikməti insanların öz yaxşı və pis əməllərinin mükafat və cəzasına çatmasıdır. Hesab olmasaydı, qiyamət nəyə lazım idi?! Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Nə qədər ki, hesaba çəkilməmisiniz özünüz özünüzü hesaba çəkin” (“Biharül-ənvar”, c.70.) Belə bir inama malik olan insan hökmən öz əməllərini nəzərdən keçirib nəticə çıxarırآللاهین وارلیغینا اینانمایان دللك * حلاق لایؤمن بوجود الله
یازار : میرزه عبدالصمد ملکی | بؤلوم : دین
+0 به یه ن
آللاهین وارلیغینا اینانمایان دللك * حلاق لایؤمن بوجود الله
كیشی باشینی قیرخدیریب ساققالینی شكیللندیرمك اوچون دللك دوكانینا گئدیر. دللك صندلینده اوتوروب دللك‌له موختلیف موضوعلادا دانیشماغا باشلیر. سؤز گلیب آللاهین وارلیغینا چاتیر . . .
دللك دئییر: «من آللاهین وارلیغینا اینانمیرام».
موشتری دئییر: «نییه بو سؤزو دانیشیرسان؟»
دللك:«یاخشی» دئییب سؤزونو بئله تماملیر: «آللاهین یوخلوغونو بیلمگه كیفایتدی خیابانا یئنه‌سن. منه دئ گؤروم آللاه اولسا اینسانلار خسته اولارلار؟ آللاه اولورسا بو قدر آوارا اوشاق اولار؟ البته آللاه اولورسا بونا تای آغری و عذابلاری هئچ واخت گؤره بیلمزسن. من مرحمتلی آللاهین بئله ایشلره نئجه ایمكان وئرمه‌سینی تصوّور ائده بیلمیرم».
موشتری بیر آز فیكیرلشدی آما جر بحثه چكمه‌سین دئیه دللگین جوابینی وئرمه‌دی. دللگین ایشی موشتری ایله قورتولاندان سونرا موشتری خیابانا چیخیب باشی‌نین توكلری لیفه بنزه‌ین اوزون، اوزون ساققال، چیركلی پریشان، توز تورپاقلی بیر كیشینی گؤردو. تئر دللك سالونونا قاییدیب دللگه دئدی: «بیلیرسن كی هئچ بیر دللك یوخدور؟»
دللك تعجوبلو دئدی: «بونو نئجه دئییرسن . .من بوردایام و سنین باشینی ایندیجه قیرخدیم !!»
موشتری «دللكلر موجود اولسالار بئله كیشیلره تایلاری نییه تاپیلیر؟» سوروشدو.
دللك «البته دللك خانا وار . . . بو صحنه‌لری گؤرمگیزین سببی ایسه بودور كی بئله آداملار دللكلره موراجیعه ائتمیرلر» دئدی.
موشتری جواب وئردی: «بو مسأله دقیقاً آللاها نیسبت‌ده صادیقدیر».
آللاه موجوددور لاكین اینسانلار احتیاجلاری اولاندا اونا دوغرو گئتمیرلر اونا گؤره ایسه دونیادا آغری و عذاب گؤرورلر.
حلاق لایؤمن بوجود الله
ذهب رجل إلى الحلاق لكی یحلق له شعر رأسه ویهذب لحیته ، فجلس على الكرسی المخصص للحلاقه وتعرف على الحلاق .. حتى بدأ بالحدیث معه فی أمور كثیرة . إلى أن بدأ الحدیث حول وجود الله..
قال الحلاق:- أنا لا أؤمن بوجود الله
'قال الزبون :- لماذا تقول ذلك ؟ قال الحلاق :- حسنا ، فــ أكمل الحلاق كلامه : مجرد أن تنزل إلى الشارع تدرك بأن الله غیر موجود،قل لی، إذا كان الله موجودا هل ترى أناسا مرضى؟ وإذا كان الله موجودا هل سترى هذه الأعداد الغفیرة من الأطفال المشردین ؟ طبعا إذا كان الله موجودا فلن ترى مثل هذه الآلام والمعاناة .
أنا لا أستطیع أن أتصور كیف یسمح ذلك الاله الرحیم مثل هذه الامور.
فكر الزبون للحظات لكنه لم یرد على كلام الحلاق حتى لا یحتد النقاش وبعد أن
انتهى الحلاق من عمله مع الزبون ، خرج الزبون إلى الشارع فشاهد رجل طویل شعر رأسه مثل اللیف، طویل اللحیة، قذر المنظر، أشعث أغبر، فرجع الزبون فورا إلى صالون الحلاقة .... قال الزبون للحلاق:- هل تعلم بأنه لایوجد حلاق أبدا،
قال الحلاق متعجبا : كیف تقول ذلك . . أنا هنا وقد حلقت لك الان !!
قال الزبون : لو كان هناك حلاقین لما وجدت مثل هذا الرجل
قال الحلاق : بل الحلاقین موجودین . . وأنما حدث مثل هذا الذی تراه عندما لایذهب هؤلاء الناس للحلاقین
قال الزبون : وهذا بالضبط بالنسبة إلى الله .
فالله موجود ولكن یحدث ذلك عندما لا یذهب الناس إلیه عند حاجتهم ، ولذلك ترى الآلام والمعاناة فی العالم.