din xadimi دین خادمی

گؤزل (شوام ظرفاء) كیتابیندا عادل ابو شنب بیر قوناقلیغین حكایتین نقل ائلیر كی بو قوناقلیغی [سوریه‌نین] ایشغال زمانی فرانسه‌نین عالی كومیساریاسی ترتیب وئرمیشدی. او بو قوناقلیغا دمشقین تانینمیشلارین و شئیخلرین چاغیرمیشدی. چاغریلانلارین ایچینده آغ ساققال  و آغ عمّامه بیر شئیخ واریدی. عالی كومیساریا گؤرور كی بو شئیخ یئمگی الیله یئییر و قاشیق چنگال ایشلتمیر. غضبلنیر، آما غضبینی كونترول ائدیر و موترجیم واسیطه‌سی ایله اونا دئییر:

- «نییه بیزیم كیمی یئمیرسن یا شئیخ؟»

شئیخ جواب وئریر:

- «نظرینه بئله گلیر كی من بورنوملا یئییرم؟»

كومیساریا دئییر:

- منظوروم بودور كی نییه قاشیق چنگالدان ایستیفاده ائتمیرسیز؟»

شئیخ جواب وئریر:

- «من الیمین تمیزلیگیندن ایطمینانیم وار، سن قاشیق چنگالی‌نین تمیزلیگینه یقینین وار؟»

عالی كومیساریا جوار وئرنمیر و ساكیت اولور. آمّا نقشه چكیر كی شئیخین اونا یئكه گلن بو جوابیندان اینتیقام آلسین.

كومیساریانین آروادی ساغ الینده و قیزی سول طرفینده اوتورموشدو. بیر آزدان سونرا كومیساریا شئیخین و اؤلكه‌نین رسوماتینا ضید اولاراق مخصوصاً دین خادیمیلری حاضیر اولان قوناقلیقدا، موسكّیر ایچكی‌نین گتیریلمه‌سینه امر ائلیر. اؤزونه، آروادینا و قیزینا سوزور و شئیخی تحریك ائتمك طرزیله ایچمگه باشلیر و اونا دئییر:

- «قولاق آس شئیخ ! سن اوزومو سئوریسن و اونو یئییرسن، ائله دئییل؟»

شئیخ دئییر:

- «بلی»

بو زمان كومیساریا اوزومه ایشاره ائدركن دئییر:

- «بو ایچكی بو اوزومدندیر، نیه اوزومو یئییرسن آما ایچكینی ایچمیرسن؟»

قوناقلارین هامیسی‌نین گؤزو شئیخه تیكیلیر. آما شئیخین همیشه‌كی گولومسه‌مه‌سی دوداغیندادی. عالی كومیساریانی خیطاب ائدیب دئییر:

- «بو سنین آروادیندیر و بو سنین قیزیندیر و بو بونداندیر. پس نییه او سنه حلالدیر و بو سنه حرام؟»

دئییلیب كی اوندان سونرا فراسه‌نین عالی كومیساریاسی ایچكی‌نین سوفره‌دن قالدیریلماسینا امر ائلیر.

لماذا أُحِلّتْ العنب وحرمت الشراب

فی كتابه الجمیل (شوام ظرفاء) یروی الأستاذ عادل أبو شنب حكایة المأدبة التی أقامها المفوض السامی الفرنسی، أیام الاحتلال، ودعا إلیها بعض وجهاء دمشق ومشایخها، وكان بین المدعوین شیخ بلحیة بیضاء وعمامة بیضاء، رآه المفوض السامی یأكل بیدیه، ولا یستخدم الشوكة والسكین، فامتعض إلا أنه كظم غیظه،

ثم سأله عبر ترجمان: - لماذا لا تأكل مثلنا یا شیخی؟

- قال الشیخ:

- وهل ترانی آكل بأنفی؟

- قال المفوض السامی:

- أقصد: لماذا لا تستخدم الشوكة والسكین؟

- قال الشیخ:

- أنا واثق من نظافة یدی، فهل أنت واثق من نظافة سكینك وشوكتك؟

أفحم الجواب المفوض السامی فأسكته، لكنه بیّت أن ینتقم من الشیخ بسبب جوابه الفظ فی نظره.

وكانت تجلس زوجة المفوض السامی إلى یمینه وابنته إلى یساره. وبعد قلیل طلب المفوض السامی، شراباً مسكراً متحدیاً الشیخ وتقالید البلاد، خاصة فی مأدبة یحضرها رجال دین، فصب من الشراب لنفسه ولزوجته وابنته، وراح یشرب على نحو یستفز الشیخ، وهنا قال له:

- اسمع یا شیخی، أنت تحب العنب وتأكله ألیس كذلك؟

- قال الشیخ: نعم.

وعندئذ قال المفوض مشیراً إلى العنب:

- هذا الشراب من هذا العنب، فلماذا تأكل العنب ولا تقرب الشراب؟

وشخصت أنظار المدعوین جمیعاً إلى الشیخ، لكنه ظل على ابتسامته التی لا تفارق شفتیه

وقال موجهاً الكلام للمفوض السامی:

- هذه زوجتك وهذه ابنتك، وهذه من هذه، فلماذا أُحِلّتْ لك تلك، وحرمت علیك هذه؟

ویقال إن المفوض السامی الفرنسی أمر بعد ذلك مباشرة، برفع الشراب عن المائدة فی الحال.

حیاتیمیزی بیز اؤزوموز دوزلدیریك * نحن من نصنع الحیاة

بیرروح عالیمی، ایكی قارداشین ناغیلینی نقل ائلیر كی فاسید بیر موحیطده بؤیوموشدولر؛ آتالاری مؤعتاد و پیس اخلاقی اولان بیر كیشی‌ایدی. هر گئت-گلینده اونلاری دیل پوزوقلوغو و و عصاسی ایله اذیت ائدردی. او گونه‌جن كی بیر اوغرولوق جریانیندا موتّهم اولور و اؤلونجه حبسه محكوم اولور.

لاكین حیرت‌آمیز نوكته بوردایدی كی اونون اوغلانلاری‌نین بیری اعتیاددا و پیس اخلاقلی‌لیقدا آتاسی‌نین یولونو داوام ائدیر و عجیب دئییلدی كی آتاسی‌نین عاقیبتینه دوچار اولا. پس بیر اوغرولوق جریانیندا حبسه محكوم اولور.

او بیری اوغلان مدرسه‌لرین بیرینه یازیلیر و آخشاملار اوچون بیر ایش آختاریر. هم ایشله‌ییر و هم اوخویور و نهایت مشهور بیر طبیب اولور. جماعت اونا اوز گتیریر؛ علمی‌نین چوخلوغونا و اخلاقی‌نین گؤزللیگینه گؤره.

روح عالیمی بو حیرت‌آمیز مسأله‌نین قارشی‌سیندا بو سوآللا قالمیشدی: موحیطین بیر اولماسینا رغماً؛ نه باعیث اولدو كی اوغوللارین بیری اعتیاد و مسئولیّتسیز حیاتا چكیلدی و او بیری علم و چوخ چالیشماغا طرف گئتدی.

سوآلی‌نین جوابینی هئچ جوره تاپانمادی و گئتدی زینداندا كی اوغولون یانینا و اوندان بیر سوآل سوروشدو. «سن نیه ایندی زیندانداسان؟»

اوغلان اونا جواب وئردی: «هر كیم منیم حیاتیمی یاشاسایدی، بو یولو سئچمكدن باشقا آیری چاره‌سی یوخ ایدی. عالیم، طبیب قارداشین یانینا گئدیب همَن سوآلی سوروشاندا، طبیب اونا جواب وئردی: «هر كیم منیم حیاتیمی یاشاسایدی و من گؤردویومو گؤرسه‌ایدی من ائله‌دیگیمدن باشقا آیری چاره‌سی اولمازدی !»

درس: ناغیلدان بو درسی آلیریق كی یاشادیغیمیز حیاتی دوزلدن بیز اؤزوموزوك. یالنیز ایجتیماعی شراییط، ایقتیصادی دوروم و یاشام موحیطی دئییل كی بیزده اثر قویورلار. اونلار بعضاً گوجلو اولسالار دا.

******

بیر اینسانین نئجه تربیت تاپماسیندا موحیطین و اینسانین اؤزونون موهیم و اؤنملی نقشلری وار. یالنیز موحیط بوتونلوكده تمیز و كامیل اولدوغو زمان، قویدوغو تأثیر یوزده یوز اولار و شخصین اؤزونو چاشماغا و مونحریف اولماغا ایمكان وئرمز. البته بئله موحیط تكجه اوتوپیالاردا گئرچكلشه‌ بیلر و اینسانی بیر توپلومدا ایمكانسیزدیر.

واقعی حیاتدا، موحیط ضعیف اینسانلاری باسار و مغلوب ائدر آما گوجلو اینسانلارین قارشی‌سینی آلا بیلمز. اوخدوغوموز ناغیلداكی كیمی كی روحو یوكسك و گوجلو اولان قارداش، موحیطه غالیب اولور و روحو آلچاق و ضعیف اولان قارداش موحیطه یئنیلیر.

نحن من نصنع الحیاة

حكى أحد علماء النفس قصة أخوین نشآ فی بیئة فاسدة ؛ فأبوهما رجل مدمن سیئ الخلق، یضرب أمهم ، و یعتدی علیهم بسلاقة لسانه و عصاه فی ذهابه و إیابه ، إلى أن اتهم ذات یوم فی قضیة سرقة أودع بسببها السجن إلى أن مات .

لكن المحیر أن أحد أبناء هذا الرجل صار على درب أبیه، فی إدمانه ، و سوء خُلقه ، و لم یكن عجیباً أن ینال نهایة كنهایة أبیه، فأودع السجن فی قضیة سرقة ، والابن الآخر قدّم أوراقه فی إحدى المدارس ، و بحث له عن عمل مسائی ، فكان یعمل و یدرس إلى أن صار طبیباً مشهوراً، یقصده الناس ؛ لعلمه الغزیر ، و خُلقه الجم .

توقف عالم النفس أمام هذا المشهد المحیر متسائلاً: بالرغم من أن التنشئة واحدة ؛ فما الذی ذهب بأحد الأبناء فی طریق الإدمان و حیاة الاستهتار ، و بالآخر ی طریق العلم ، العمل الجاد .

و لم یجد بداً من أن یحمل أسئلته ، ویذهب إلى الابن الذی فی السجن ، و یسأله سؤالاً واحداً ، وهو ( لماذا ؟ ) ، لماذا انت فی السجن الآن ؟

قال له الابن : لو عاش أی شخص عیشتی ، لما كان له أن یرتاد إلا هذا الطریق ، و عندما ذهب العالم إلى أخیه الطبیب ، و سأله نفس السؤال ، قال له الطبیب : لو عاش أی شخص عیشتی ، و رأى ما رأیت لما كان له أن یفعل إلا كما فعلت !

* العبرة من القصة أننا نحن من نصنع الحیاة التی نحیاها ، لیست فقط الظروف الاجتماعیة ، و لا الأحوال الاقتصادیة ، و لا التنشئة البیئیة ، بالرغم من قوتها أحیاناً .

بیلیردیم گله‌جكسن . . * Geleceğini biliyordum…

ساواشین اَن قانلی گونلریندن بیریدی. عسكر، اَن یاخشی دوستون بیر آز قاباقلیقدا، قانلار ایچینده یئره دوشتوگونو گؤردو.

دوشمن آتشی ائله یاغیردی كی اینسان باشینی بیر ثانبه‌لیك سنگردن ائشیگه چیخاردا بیلمیردی.

ایسته‌دی سنگرین ائشیگینه یوگورسون كی  بیر آیری یولداشی قولوندان یاپیشیب ایچری چكدی.

 - «دلی اولوبسان؟ گئتمگه دَگَرمی هئچ؟ باخ گؤر، دلیك-دئشیك اولوب. چوخ احتیمالا اؤلوبدو. آرتیق اونون اوچون بیر ایش گؤرمك اولماز. فایداسیز یئره اؤز جانینی خطره سالما».

آما عسكر اونون سؤزونه باخمادی و اؤزونو سنگردن ائشیگه آتدی. اینانیلماز بیر مؤعجوزه باش وئردی و عسكر او قورخونج آتشین ایچینده دوستونا چاتدی.

اونو بئلینه آلیب قاچا-قاچا گئری قاییتدی. بیرلیكده سنگره دیغیرلاندیلار. آما جسور عسكر دوستونو قورتارانمامیشدی. سنگرده‌كی او بیری دوستو دئدی:

- «سنه دَگمَز دئمیشدیم. جانیوی فایداسیز یئره خطره سالدین».

گؤزلری دولاراق: «دَگدی.. دَگدی . . .» دئدی.

- «نئجه دَگدی؟ بو آدام اؤلوب. گؤرمورسن؟»

- «یئنه‌ده دَگدی. چونكی یانینا چاتاندا هله دیری ایدی. اونون سون سؤزلرینی ائشیتمك منیم اوچون دونیالارا دگر». و هیچقیرا-هیچقیرا دوستونون سون سؤزلرینی تكرارلادی:

- «بیلیردیم گله‌جكسن . . .بیلیردیم گله‌جكسن . . .»

درس: ایطمینان وئرمك موهیمدیر. ایطمینان ائله‌مك موهیمدیر. اولان ایطمینانی بوشا چیخارماماق داها دا موهیمدیر».

Geleceğini biliyordum…

Savaşın en kanlı günlerinden biriydi. Asker, en iyi arkadaşının az ilerde kanlar içinde yere düştüğünü gördü.

İnsanın başını bir saniye bile siperin üzerinde tutamayacağı ateş yağmuru altındaydılar.

Tam siperden dışarı doğru bir hamle yapacağı sırada, başka bir arkadaşı onu omzundan tutarak tekrar içeri çekti,

-Delirdin mi sen? Gitmeye değer mi? Baksana delik deşik olmuş. Büyük bir ihtimalle ölmüştür.

Artık onun için yapabileceğin bir şey yok. Boşuna kendi hayatını tehlikeye atma.

Fakat asker onu dinlemedi ve kendisini siperden dışarıya attı. İnanılması güç bir mucize gerçekleşti, asker o korkunç ateş yağmuru altında arkadaşına ulaştı.

Onu sırtına aldı ve koşa koşa geri döndü. Birlikte siperin içine yuvarlandılar. Fakat cesur asker yaralı arkadaşını kurtaramamıştı. Siperdeki diğer arkadaşı;

! -Sana değmez demiştim. Hayatını boşu boşuna tehlikeye attın.

-Değdi, dedi, gözleri dolarak, -değdi…

-Nasıl değdi? Bu adam ölmüş görmüyor musun?

-Yine de değdi. Çünkü yanına ulaştığımda henüz sağdı. Onun son sözlerini duymak, dünyalara bedeldi benim içim.

Ve hıçkırarak arkadaşının son sözlerini tekrarladı:

-Geleceğini biliyordum… Geleceğini biliyordum…

Ders: Güven vermek önemlidir. Güven duymak önemlidir. Duyulan güveni boşa çıkarmamak daha da önemlidir

اَن یاخشی بوغدا * En iyi Buğday

هر ایل قورولان «اَن یاخشی بوغدا» موسابیقه‌سینی یئنه هَمَن اكینچی قازانمیشدی. اكینچی‌دن بو ایشین سیرّینی سوورشدولار. ایكنچی: «منیم سیرّیمین جوابی، اؤز بوغدا توخوملاریمی قونشولاریملا پایلاشماغیمدا یاتیر». جوابینی وئردی.

- «الیزده‌كی كیفیّتلی توخوملاری رقیبلریزله پایلاشیرسیزمی؟ آمّا نییه بئله ایشله احتیاجیز وار؟» سوآلی‌نین جوابیندا دئییر:

- «نه‌دن اولماسین. بیلمه‌دیگیز بیر شئی وار؛ یئل، یئتكینلشمكده اولان بوغدادان توزجوغو آلیر و مزعه‌دن مزرعه‌یه داشیر.

بونا گؤره، قونشولاریمین قولای بوغدا یئتیشدیرمه‌سی، منیم محصولومون كیفیّیتی‌نین‌ده آشاغی اولماسی دئمكدیر.

اَن یاخشی بوغدانی یئتیشدیرمك ایسته‌سم، قونشولارین دا یاخشی بوغدا یئتیشدیرمكلرینه ده كؤمك ائتمه‌لی‌یم».

درس: سئوگی و پایلاشماق اَن یاخینیزدان باشلار. سونرا یاییلاراق ایدامه‌ تاپار. كینه، قیتمیرلیق و نیفرت هئچ‌كسین خوشو گلن داورانیش دئییل.

En iyi Buğday

Her yıl yapılan 'en iyi buğday' yarışmasını yine aynı çiftçi kazanmıştı. Çiftçiye bu işin sırrı soruldu. Çiftçi:

-Benim sırrımın cevabı, kendi buğday tohumlarımı komşularımla paylaşmakta yatıyor, dedi.

-Elinizdeki kaliteli tohumları rakiplerinizle mi paylaşıyorsunuz? Ama neden böyle bir şeye ihtiyaç duyuyorsunuz? diye sorulduğunda,

-Neden olmasın, dedi çiftçi.

-Bilmediğiniz bir şey var; rüzgâr olgunlaşmakta olan buğdaydan poleni alır ve tarladan tarlaya taşır.

Bu nedenle, komşularımın kötü buğday yetiştirmesi demek, benim ürünümün kalitesinin de düşük olması demektir.

Eğer en iyi buğdayı yetiştirmek istiyorsam, komşularımın da iyi buğdaylar yetiştirmesine yardımcı olmam gerekiyor.

Ders: Sevgi ve paylaşmak en yakınınızdan başlar. Sonra yayılarak devam eder. Kin, cimrilik, nefret kimsenin hoşlanacağı davranışlar değildir.

آرزولارین اوغرولاری * سارقو الأحلام

نقل اولوب بیر موعلیم شاگیردلریندن ایستیر كی آرزولارینی و گله‌جكده نه اولاجاقلارینی بیر مقاله‌ده یازسینلار.

شاگیردلر آرزولارین یازماغا باشلاییرلار. اونلارین چوخونون آرزوسو كیچیك ایدی، بیریندن باشقا كی كاغیذینی بؤیوك آرزولارلا دولدورموشدو.

او آرزو ائله‌میشدی كی اَن بؤیك سارایی، اَن گؤزل مزرعه‌سی، اَن مؤحتشم ماشینی و اَن گؤزل خانیمی اولسون.

موعلیم كاغیذلاری ایصلاح ائدنده بو شاگیرده آشاغی نومره وئریر بونا گؤره كی بو آرزولارین واقعیتی یوخدور و محالدیلار . . نئجه اولار بیر كیچیك اوشاق كی گون چؤرگینه مؤحتاجدیر بئله بؤیوك آرزولار ائله‌سین ؟!

موعلیم اوشاغا رحمی گلیر و تصمیم توتور اونون كاغیذینی اؤزونه قایتارسین بو شرطله كی اؤزونه اویغون آرزولار یازسین و موعلیم اونا یوخاری نومره وئرسین.

آما شاگیرد بوتون اعتیماد و گوجله جواب وئریر كی من آرزولاریمی ساخلایاجاغام و اوزون بیر زمان كئچمیه‌جك كی آرزولادیقلاریمین آزینا و داها چوخونا چاتاجاغام.

*** ***

یاشاییشیمیزدا آرزولاریمیزین اوغرولاری و موفّقیّت‌طلبلیگیمیزه ضربه وورانلار واردیلار. اونلار بیزی مسخره ائدرلر و بعضاً اونلارین بیری بیزیم قارشیمیزا مانع قویماغا جهد گؤسترر.

سارقو الأحلام

یُحكى أنّ مُعلّماً طلب من تلامیذه كتابة ما یتمّنونه فی المُستقبل كموضوع لمادّة التّعبیر

، فشرَعَ الطّلاب یكتبون أمنیاتهم ، وكانت أُمنیات صغیرة فی الجّملة ماعدا طالِباً واحِداً فقد طرَزَ الورقة بأمنیات عظیمة .

فقد تمنّى أن یمتلك أكبر قصر، وأجمل مزرعة، وأفخم سیّارة، وأجمل زوجة ، وعند تصحیح الأوراق أعطى المُعلّم هذا الطّالب درجة مُتدنّیة مُبرّراً بعدم واقعیّة الأمنیات واستحالتها .. فكیف بكل هذه الأمانی لصغیر لا یكاد یجد قوت یومه ؟!

وقرّر المُعلّم رأفة بالصّغیر أن یُعید إلیه الورقة شرط أن یكتُب أُمنیات تُناسبه حتّى یُعطیه درجة أكبر ، فردّ الصّغیر و بكل ثِقة وقوّة احتفظ بالدّرجة، وسأحتفظ بأحلامی ولم یمضِ وقت طویل حتّى امتلك الصّغیر ما تمنّاه و أكثر .

*** ***

سارقو الأحلام و مُحطّموا الطّموح موجودون فی حیاتنا ،قد یسخرون منّا، وقد یبذل أحدهم الجّهد العظیم لبناء الحواجز أمامنا .

*********

البته بیلیریك كی پلانلاشا بیلن آرزولا واقعی آرزو و پلانا سیغمایان آرزولار هَوَسدیلر. و دین طرفیندن منع ااولان اوزون آرزولار همَن پلانلاشا بیلمه ین آرزولاردیلار.